«Admonitio» — Auctor incertus

0221 ADMONITIO IN LIBROS SEQUENTES DE VITA ET RES GESTIS S. BERNARDI, Ubi de illustri genere ejusdem.

1057-1058 I. Vix quisquam sanctorum est, qui tot rerum suarum gestarum praecones, tamque eximios et probatae fidei scriptores habuerit, quam beatus Bernardus: cujus vitam et praeclara facta tres auctores clarissimi, continuato sermone, quasi ex condicto sunt persecuti; nempe Guillelmus olim Sancti-Theoderici prope Remos abbas, sed tunc monachus Signiacensis, Ernaldus Bonae-Vallis in agro Carnutensi abbas, et Gaufridus ipsius Bernardi notarius; omnes quasi testes rerum oculati. His accesserunt alii post eos; Alanus episcopus Autissiodorensis, et ut alios posteriores praetermittam, Joannes Eremita, et multi alii recentiores: quos inter Philotheus, verum an fictum nomen, monachus Clarae-Vallensis, Bernardi gesta carmine cecinit.

II. Librum primum de Vita sancti Bernardi, vivente ipso Bernardo, sed nesciente, scriptum fuisse diserte asserit in Praefatione ejus auctor Guillelmus, pridem Sancti-Theoderici abbas, sed tunc jam monachus Signiacensis coenobii in pago Regitestensi dioecesis Remensis, ad quod desiderio solitudinis et quietis sese contulerat, testante Burchardo abbate Balernensi in subscriptione ejusdem libri primi. Tempus Guillelmi secessus Signiacum intelligitur ex chartaceo Sancti-Theoderici libro, in quo Helinus abbas, ejus apud Sanctam-Theodericum successor, anno 1135 primum nominatur. Quo anno inchoatus sit a Guillelmo liber iste, non constat. Certe post translationem monasterii Clarae-Vallensis in capaciorem locum, novamque aedium fabricationem, ex num. 34 et 62; itemque post schismata Ecclesiae sedata, et confutatas haereses, ex num. 40; adeoque post annum 1140, et forte post 1145. Porro ante Bernardum obiit Guillelmus, de quo plura in tomo V, in Admonitione praefixa epistolae ad fratres de Monte-Dei, et in Notis fusioribus ad epistolam 85.

III. Vitam a Guillelmo inchoatam mortuo Bernardo persecutus est secundo libro Ernaldus seu Arnoldus abbas Bonae-Vallis, non ejus, quae in dioecesi Vesontionensi; neque alterius, quae in Rutinensi Ordinis Cisterciensis; sed illius, quae est in agro Carnutensi Nigrorum monachorum: ad quem Arnoldum extrema Bernardi epistola 310 scripta est, quidquid alii in contrarium sentiant. Vide notas fusiores ad epistolam 310. Hunc librum adortus est Ernaldus rogatu Clarae-Vallensium, qui prae modestia hanc provinciam in ipsum rejecerunt, ut in Praefatione libri secundi auctor testatur, qui opus imperfectum moriens reliquit.

IV. Superioribus duobus libris tres adjecit Gaufridus, non alius sine dubio quam ipsius Bernardi notarius; distinguendus utique a Gaufrido de Perona, cujus mentio in lib. IV, num. 16; itemque a Godefrido Bernardi consanguineo, et conversionis socio, postmodum priore Clarae-Vallensi, ac demum episcopo Lingonensi, qui tandem ad privatam Clarae-Vallensium vitam sese recepit, ibidemque mortuus est VI Idus Novembris anni 1164. Gaufridus vero in Praefatione trium sequentium librorum lugens scribit, post annos a sua ipsius conversione circiter tredecim, acerba morte ab se avulsum fuisse Bernardum: atque adeo Gaufridi conversio anno 1140 accidisse dicenda est. Is patria Autissiodorensis, ante suam conversionem Petri Abaelardi discipulus fuit, et quidem clericus, ut patet ex libro Declamationum, cujus et ipse auctor est, num. 13: «Postremo et nos in clero fuimus.» Post conversionem Bernardi una cum Nicolao Clarae-Vallensi notarius, ac peregrinationum socius, dein Bernardo mortuo Igniaci primum, tum Clarae-Vallis post Fastredum abbas anno 1162, cui loco quadrienno circiter praefuit, ex Chronico Clarae-Vallensi apud Chiffletium: sed postmodum a suis vexatus, abbatiam dimisit anno 1165, et ad Fossam-Novam in Italia se recepit; ubi et abbas postmodum fuit, ac demum Altae-Cumbae, ut fusius in eodem Chronico legitur. Ibidem quaedam ejus opera recensentur, nempe opus insigne super Cantica canticorum, Vita sancti Petri archiepiscopi Tarentasiensis, et plures alii libri et sermones. Exstat apud Baronium ejusdem epistola ad Henricum cardinalem et episcopum Albanensem, atque domini papae vicarium seu legatum, scripta de quadam nova controversia, quam reversus in Galliam comperit, scilicet «de substantia aquae, quae vino mista in calice offertur, an et ipsa similiter cum 0223 eodem vino in sanguinem Domini convertatur.» Item ejusdem est libellus contra capitula Gilleberti Porretani Pictaviensis episcopi, quem libellum post libros de Vita Bernardi cum aliis ejus Opusculis referemus. Denique scripsit etiam contra Abaelardum, ut mox dicemus, et sermonem edidit de sancto Bernardo inferius edendum cum ejusdem commentariolo in Orationem dominicam. An autem Bernardi Vitam, cujus fragmenta tertio loco proferemus; secundamque partem libri sexti de miraculis Bernardi, praeter libros tres jam memoratos, composuerit, nunc dispiciendum.

V. Quinque libris de Vita Bernardi mox dictis subjicimus libros duos Miraculis ejusdem: unum, a variis auctoribus scriptum; alterum, ex Magno Exordio Cisterciensi collectum, atque ex fragmentis Herberti ex monacho Clarae-Vallensi archiepiscopi Turritani in Sardinia, qui libros tres de Miraculis suorum Cisterciensium composuit, editos apud Chiffletium. Prior liber Miraculorum dividitur in tres partes: quarum prima scripta est a Philippo monacho Clarae-Vallensi ad Samsonem Remorum archiepiscopum; altera, ab aliis Clarae-Vallensibus, quibus Philippus ipse hanc curam injunxit. Ex his unus est Gaufridus, 1059-1060 tertiae partis item scriptor in epistola ad Hermannum episcopum Constantiensem, de miraculis scilicet, quae a Spira usque Leodium a Bernardo facta viderat. Huic alia ejusdem argumenti succedit epistola Gaufredi monachi «magistro suo charissimo Archenfredo et utrique capitulo fratribus suis uterinis.» Hunc porro Gaufridum eumdem esse, qui tres posteriores Vitae libros scripsit, non dubito. Neque enim assentior Carolo de Visch, qui hos libros Gaufrido notario tribuit; illam vero partem libri de Miraculis Gaufrido Autissiodorensi: quem a Gaufrido notario minime distinguendum esse probat Helinandus monachus in Chronico his verbis: «Hujus Petri, scilicet Abaelardi, aliquando fuerat discipulus Gaufredus Autissiodorensis, qui multo tempore fuit notarius sancti Bernardi; qui inter caetera de eodem Petro dixit: Ego mihi aliquando recolo magistrum fuisse illum, qui pretium redemptionis nostrae evacuans, nihil aliud in sacrificio Dominicae passionis commendabat, nisi virtutis exemplum, et amoris incentivum, etc. Benedictus Deus, qui mihi simul et vobis magistrum dedit meliorem,» Bernardum, «per quem prioris redarguit ignorantiam, et insolentiam confutavit: secundum quem tria specialia in passione sua Christus nobis exhibuit, exemplum virtutis, incentivum amoris, et sacrificium redemptionis.» (Apud Bernardum tomi secundi Opusculo XI, num. 25.) «Haec et alia multa,» addit Helinandus, «dictus Gaufredus contra Petrum magistrum suum fortiter et catholice scripsit.» Ad Gaufridum Nicolaus Clarae-Vallensis scripsit epistolam 42, pro episcopo Aletensi. Haec de Gaufrido aliisque vitae prioris et miraculorum scriptoribus sufficiant: de aliis scriptoribus post ipsa miracula agendum.

VI. Non est praetermittendum hoc loco, Petrum Franciscum Chiffletium, Societatis Jesu presbyterum eruditum, anno 1660 Divione vulgasse Diatribam de illustri genere sancti Bernardi, ut ostenderet Romani Breviarii clausulam, qua sanctus Bernardus honesto loco natus dicitur, esse infra ejus dignitatem: cum illum utroque parente fuisse constet perquam nobilem. Diatribae appendicem cum probationibus variisque monumentis adjecit. Haec in pauca contrahere juvat.

VII. Tecelinus, Bernardi pater, «vir antiquae et legitimae militiae,» id est, probatae nobilitatis, quam equestrem vocamus, fuisse perhibetur a Guillelmo abbate, cap. 1. Huic agnomen erat Sorus, id est Subrufus, a colore scilicet capillitii, in diplomate Hugonis, secundi Burgundiae ducis pro Cabillonensi Sancti-Marcelli monasterio: cui diplomati primo loco post Rainerium Ducis dapiferum subscribit Tecelinus ante Bernardum de Monte-Forti, Warnerium de Sumbernone, aliosque nobilissimos viros. «Guido de Acro-Monte,» testante Alberico Trium-Fontium monacho, «fuit ex parte matris frater Tesselini Sori de Fontanis, qui fuit pater Bernardi Clarae-Vallensis abbatis; fuitque ex alia parte frater Ulrici, sub quo fundata est abbatia Morimundi.» Guidonis nobilitas probatur ex ejus conjunctione cum Hescelina domina de Mulleio,» Holdoini filia, qui Holdoinus «Gaufridum Jonae-Villae dominum habuit fratrem.» Haec de linea paterna.

VIII. Ad maternam quod attinet, Bernardi mater Aleth seu Alaysia, quam tertiae Vitae scriptor unus Elizabeth, forte librarii errore, appellat, fuit «filia Bernardi Montis-Barri domini, viri potentis et magni secundum saeculi dignitatem, et ex antiqua, sicut asserunt multi, Burgundiae ducum generositate trahens originem, «ut ex Joanne Eremita, quartae Vitae scriptore, discimus. In Necrologio Divionensis monasterii Sancti-Benigni, ubi primum sepulta fuit, simpliciter laica dicitur, efferturque hoc modo ejus memoria, «Kalendis Septembris obiit Alaysa laica:» quo nomine distingui solent in illo Necrologio etiam illustres personae a sanctimonialibus. In hunc diem incidit festum sancti Ambrosii seu Ambrosiniani confessoris, teste Joanne Eremita, apud Fontanas celebrari solitum: quem nonnulli cum sancto Ambrosio Mediolanensi antistite perperam hic confundunt. Rainardus Montis-Barri dominus, Bernardi avunculus, et Alaysiae germanus fuit. Tam illustre cum fuerit ex utroque parente Bernardi genus, non mirum si Guido ejus primogenitus frater «vir magnus» a Guillelmo appellatur in cap. 3; uxor ejus, «nobilis juvencula:» soror vero ejus Humbelina, «adolescentula nobilis,» quae «cum comitatu superbo et apparatu» incedebat, ex cap. 6. Haec ex Chiffletio. Quibus adde Galdricum, Bernardi avunculum, a Guillelmo vocari, num. 10, «potentem in saeculo, et in saecularis militiae gloria nominatum, dominum castri in territorio Aeduensi, quod Tuillium dicitur.» Josbertus de Firmitate, quae super Albam sita est, «vir nobilis, et secundum carnem» Bernardi «propinquus» erat, ex eodem Guillelmo num. 43. Denique Rainerius miles erat frater Godefridi, ex Priore Clarae-Vallensi episcopi Lingonensis, qui Bernardum consanguinitate attinebat. Porro Chiffletius probat sancti Bernardi paternum genus, quod a Fontanis appellationem habet, per Bartholomaeum Sumbernionensem (quae familia in veterum Burgundiae ducum regium sanguinem, enubentis filiae haeredis affinitate transfusa est) ad nostra usque tempora propagatum fuisse. Caetera quae de illustri Bernardi genere apud eumdem Chiffletium vel minus certa, vel minus necessaria videntur, consulto praeterimus: hoc tantum addito, monasterii Clarae-Vallensis stemma, quod in scuto nigro baltheum auri sive argenti, minii ductu gemino tessellatum praefert, non esse derivatum, et quidam volunt, a sancti Bernardi insigni gentilitio, sed a Campaniae ducum familia, ex quibus Hugo Claram-Vallem fundavit; senas vero fascias ex auro et cyano dextrorsus obliquatas in margine purpureo, quod Cisterciensis Ordinis symbolum est, petitum a Burgundiae ducum familia, quorum maxime beneficiis et auctoritate Ordo Cisterciensis fundatus est. In fine hic monemus ea quae ansulis in consequentibus offendes ab Horstio ex codice Campensi, vel a nobis addita fuisse.