«Sermones in Canticum Salomonis, XXXV — XLVIII» — Gillebertus de Hoilandia

GILLEBERTI DE HOILANDIA ABBATIS ORDINIS CISTERCIENSIS SERMONES IN CANTICUM SALOMONIS, Ab eo loco ubi beatus Bernardus morte praeventus desiit (XXXV — XLVIII). SERMO XXXV. Hortus conclusus es, soror mea sponsa, etc. (Cant. IV, 12.)

1. Hortus conclusus es, soror mea sponsa: hortus conclusus, fons signatus. Primo ex verbis suis laudatoris hujus affectum pensate. Oblectatus videtur, qui non est contentus laudasse semel. Et quantum esset, si vel simpliciter et sine repetitione ejus quam alloquitur eloqueretur praeconia? Nunc autem et exquisitis ad illam utitur blandimentis, et congratulando ipsa congeminat. Quidni? quam in matrimonii delegit gratiam, non ejus dotibus eximiis 0183B aggaudebit? Non poterat in tam dulcis necessitudinis jura nisi digna eligi, nec jam electa tepide diligi. Numquid non aequum est ut et ipsa in talibus ei placere studeat, qui sic ipsam probavit? Ipse probat, ipse talem parat, ipse plantat sibi paradisum voluptatis, ipse qui talem eam parat, ipse comparat paradiso deliciarum. Ecce, inquit Isaac, odor filii mei, sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus (Gen. XXVII, 27). Haec autem non agro confertur, sed horto; ubi spiritualis videtur plantatio florum, et aromatum cultus uberior. In hunc hortum, Jesu bone, libenter descendis ad areolas aromatum; ut cubes in eo, ut colas et custodias illum. Hortus, inquit, conclusus, soror mea sponsa, hortus conclusus. Per hortum internas, fratres, intelligite delicias; 0183C per conclusionem, disciplinam custodiae. Quem dabitis horto similem, nisi cujus anima spiritualibus sic affectibus redolet, sicut aromaticis floribus hortus? Quam jucundum penetral, quam suavis recessus in pectore sponsae, in pectore tam florigero, ut horto comparetur! Nulla in eo radix amaritudinis sursum germinans, per quam horti hujus impediantur deliciae. Omnis plantatio quam non plantavit Pater meus coelestis, non invenietur in eo. Denique ipse plantavit hunc hortum voluptatis, ut solus operetur et custodiat illum. Gemino quidem operatur modo, plantans et purgans. Plantat, ut sit omne ei semen verum: purgat vero, ut fructum plus afferat. Et plantatur ut semen verum sit, et purgatur ut 0183D semiplenum non sit. Quid proderit plantatio facta ad veritatem, si purgatio desit ad ubertatem? Nihil conferet cultura diligens disciplinae, si custodia desit. Neutro destituitur qui assimilatur horto, et horto concluso.

2. Hortus conclusus, soror mea sponsa. Male hortum, in quo positus erat, custodivit Adam contra lubricum fraudulenti serpentis ingressum. Jucundus quidem ille corporalium paradisus lignorum: sed ego multo meliorem in ejus animo plantatum intelligo. Nihil obfuisset in illum corporalem irrupisse, si non irrepsisset in istum. Admissus est coluber, et statim ejus persensit venena. Qui enim dissipat sepem, mordebit eum coluber (Eccle. X, 8). Bona custodia sepes, quae culta ab incultis separat, et 0184A servat illaesa. Circumda ergo hanc horto tuo sepem, ne, si fuerit ablata sepes, destructa maceria, in direptionem et conculcationem fias. Non erat ille reclusus hosti: ejecto et exsuli inde quam graviter est interclusus? Cum difficultate regreditur unde incauta facilitate prolapsus est. In sudore vultus pane vescitur suo, qui in paradiso de vitae ligno ad libitum poma carpebat. Hic vescitur pane suo, ibi vitae fructibus. In paradiso produxit Dominus omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave. Laborat in terra ejectus Adam; et non Dominus, sed ipsa terra spinas et tribulos germinat operanti. Paradisus gratis dat fructus suos: terra laboranti nec suos. Commutatio misera, sed tu, Domine, perdis, et juste, omnes qui fornicantur abs te (Psal. LXXII, 0184B 27). Jure perditur, qui tam charas necessitudines perdit fornicando: nec ultra meretur haec blandimenta audire, ut vocetur soror, ut sponsa, ut hortus, et hortus conclusus, qui neminem nisi dilectum admittat. Porta paradisi tui semper clausa sit, soli principi pateat. Non dejiciatur in securi et ascia janua ejus. Unus sit ibi aditus, et hic commissus 118 Cherubim. Nihil admittatur non examinatum prius gladio flammeo, nihil quod verbum Dei reprobet, quod non approbet charitas, quud non ad perfectionem et plenitudinem legis accedat. Plenitudo ergo scientiae Cherubim, et plenitudo legis charitas. in qua omnia concluduntur mandata. Haec sit tibi custodia flammea, ut quidquid irrumpere indignum tentaverit, sub momento et non lente consumat. 0184C Numquid non commode dilectioni est assignata conclusio, quae sponsae semper constringit affectus, et concludit in id ipsum, ad interiora semper convertens, ubi deliciae ejus sint esse cum Filio Dei? Bonus dilectio murus: sed habet hic murus antemurale, Dilectio quasi murus est, antemurale regularis districtio Illa cogitationes sanctas, et affectus dulces includit; haec occasiones delinquendi repellit et excludit. Haec opportunitatem vacationis ad amoris praestat officia; illa perfruitur. Ille murus gratus est; hic necessarius. Ille te coelestes inter delicias claudit; iste proscribit mundanas. Si tibi votivum est, cor tuum velut hortum deliciarum praestare Christo, non aegre feras hoc antemurali si concludaris. Delicias 0184D perdere vult quas habet (si tamen habet) qui de munitione submurmurat. Hortus nescit esse, qui nescit esse conclusus.

3. Hortus conclusus, fons signatus. Emissiones tuae paradisus malorum punicorum, cum pomorum fructibus. In tribus hujus horti laudes absolvit, conclusus et irriguus, et aromaticus. Primum securitatem confert; secundum, fertilitatem: tertium et ad germina quae producit respicit, et ad gratiam. Nonne nobis gratus hortus iste videtur, tam integer, tam uber, tam utilis? Nec tantum utilis est, sed aromaticis etiam abundans deliciis. Quis nostrum has ad se laudes audeat attrahere? quis haec sibi dici blandimenta praesumat? Atque utinam sicut irrigationem et germinationem optamus aromatum, sic concludi 0185A signarique non detrectemus. Non enim immissiones illas aromatum producit, nisi hortus conclusus, et fontis signati fluentis irriguus. Signetur ergo fons tuus, ut non effusione prodiga totus exsiccetur, signetur, ut ad irrigandum tibi sufficiat. In plateis tuis aquas tuas divide: habeto eas solus, ut non sint alieni participes tui (Prov. V, 16, 17). In plateis, inquam, sed in tuis aquas divide, ut virtutum aromata tibi accrescant; ac si juxta aquam in plateis. Quomodo non erit fons signatus, qui de fonte illo vitae profluit, quem signavit Deus Pater? Qui, inquit, biberit de aqua hac, quam ego do; fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam (Joan. IV, 13, 14). In fonte hoc quem signatum vocat, signatam quamdam, et spiritualem, et propriam, et a saeculari 0185B sejunctam doctrinam intellige: aut doctrinam, aut certe devotionem privilegio dulcedinis signatam, et quasi singularem, copiose fluentem et jugiter. Haec est quae omnia virtutum laeta reddit genimina. Haec est fortium operum exhilaratio, ac si quaedam irrigatio ossium. Gaudium enim cordis exhilarat haec singularis et insignis devotio in Deum, quasi fons signatus et proprius, segregatusque in hoc ministerium, ut cor sponsae, ac si hortum quemdam irriget in sponsi delicias. Signetur ergo, ut non fiat juxta quod scriptum est: Fons tuus turbatus pede, et vena corrupta (Prov. XXV, 26). Alioquin nescit tuus dilectus de puro fonte potare. Signatum est, inquit, super nos lumen vultus tui, Domine; 0185C dedisti laetitiam in corde meo (Psal. IV, 7). Laetitiam ad irrigationem deflecte. Denique in stillicidiis fontis hortus laetabitur germinans (Psal. LXIV, 11). Nonne recolis de Genesi, quod fons ascendebat, et irrigabat totam faciem terrae? (Gen. II, 6.) Adhuc terra dedit fructus suos, nondum novit spinas et tribulos. Quis dabit hortulo meo hanc aquam, et areolis meis hunc fontem signatum? Quis dabit ut tota hortuli mei facies irrigua sit laetitiae et lucis rivulis, ut nihil in eo aut sterile sit, aut quadam indevotione triste? Vicina sterilitati videtur operatio tristis, et spiritualis gaudii carens irrigatione. Denique et si quid nascitur, quasi radix ascendit de terra sitienti. Quasi radix, non quasi flores, non quasi fructus. Quasi radix, hoc est aut parum aut nihil plus habens 0185D in radice.

4. Ideo fontis inducta est mentio, ut germina laeta credas erumpere in horto irriguo. Et est equidem hortus, cujus aquae fortuitae sunt, et quasi deforis ascitae, non perennes, non propriae. Bonus autem hortus, cujus fons 119 in ipso nascitur. Fons signatus et proprius, Fons, inquit, et fons signatus: id est jugiter intus erumpens, et non valens corrumpi. Fons, quia ubertim fluit; signatus, quia nequaquam pereffluit. Aut ideo dicitur fons signatus, quia etsi aliis alii fontes sunt, sorori et sponsae specialis fons et proprius, et quadam praerogativa signatus. Bonus omnino fons sapientiae, sed adhuc sub signaculo nobis emanat: dulciter sapit, sed nondum dilucide scitur. Signatus est, et clausus sub 0186A figuris. In Apocalysi liber ostenditur in manu sedentis super thronum, signaculis septem signatus (Apoc. V, 1). Utriusque ratio, et fontis, et libri, ad sapientiae spectat intellectum; sed uterque signatus est figuris, et aenigmatibus involutus. Signatus est; quibusdam enim nobis intimatur indiciis, et occultatur in ipsis: et sicut in Apocalypsi libri signati legis apertiones, ita et hic signati fontis emissiones. Emissiones, inquit, tuae paradisus malorum punicorum cum pomorum fructibus. Fons iste signatus quidem est, sed exsiccatus non est, cujus tam gratiosae sunt emissiones. Signatus est fons sapientiae, sed ab emissionibus ejus cognoscetis eam. Erit, inquit, fons patens domus David in ablutionem peccatoris et menstruatae (Zachar. XIII, 1). Ille patet, hic 0186B signatur; ille abluit, hic alluit: ille lavat, hic rigat: ille purgat delicta, hic producit delicias: ille communis multorum, hic specialis est sponsae. Ibi remissiones fiunt, hic emissiones. In psalmo pro octava vide quomodo primo lectum lavat, deinde rigat (Psal. VI, 7). Non enim est satis a foeditate lavari, nisi et fecunditas sectetur.

5. Emissiones tuae paradisus malorum punicorum. Ita, Jesu bone, ita est. Emissiones istae, immissiones sunt tuae, immissiones per angelos bonos. Non posset tales emittere delicias, nisi tu intrinsecus delectationes aquae vivae immisisses. Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine; dedisti laetitiam in corde meo (Psal. IV, 7): Signatum est super nos, quod desuper nobis impressum est. Cui divini luminis 0186C imago desuper imprimitur, intus in corde laetitiae spiritualis ubertas exprimitur. Ideo gloriosae emissiones filiae regis ab intus sunt. Emissiones tuae paradisus. Non sunt exiguae deliciarum intrinsecus copiae, de quibus integer paradisus emittitur. Utrumque habes, et paradisum conclusum, et paradisum emissum. Ille est in puritatis affectibus; hic in actibus pietatis. Ille intus est, hic de illo procedit, et probat illum. Utraque delectabilis est, et conscientia, et conversatio sponsae. Omnia enim et proponit utiliter, et disponit suaviter. Ideo quasi paradisum quemdam cernas in ejus habitu et opere exteriori, dum honestas placet in singulis, et series in collatis, et suavitas in dispositis. Modeste et cum tranquillitate 0186D omnia agit, ut virginalis in ea verecundiae non violetur serenitas. Denique et paradisi dotes enumeraturus incipit a verecundia, in ejus designationem, propter colorem similem, punica mala proponens. Emissiones tuae paradisus malorum punicorum.

6. Potest et in malis punicis martyrum intelligi patientia, eo quod proprio sint sanguine rubricati. Et bona pudicitiae comes patientia, quae in laude sapientiae sibi connectuntur, sicut scribitur: Sapientia quae desursum est, primo quidem pudica est, deinde pacifica (Jacobi III, 17). Pudicitia modeste se et pro dignitate temperat: patientia alienam immodestiam aequanimiter portat. Illa proprios motus informat, haec alienos impetus infringit. Illa decor est, haec 0187A fortitudo. Ideo dicitur: Fortitudo et decor indumentum ejus (Prov. XXXI, 25). Primo, inquit, pudica est, deinde pacifica; et post aliquanta subjungit: Plena operibus bonis. Bonum est enim persecutionem pati, sed propter justitiae fructus. Ideo emissiones ejus malorum punicorum sunt, sed cum pomorum fructibus. Bona quidem pudicitia; sed si otiosa non est, non affectata, non ficta, sed fructum afferens in patientia. Illa disponit suaviter, ista protegit fortiter: illa modesta; haec longanimis. Ideoque his duabus nunc annectuntur, quasi consummatio et finis operum, fructus pomorum.

7. Transeundum jam erat ad arborum aromaticorum disputationem, ad delicatiores species, ad emissiones cypri cum nardo; nisi mala punica 0187B odore suo nos adhuc traherent, et festinantem ad alia retinerent sermonem. Nos malorum punicorum parabola respicit, qui regulares 120 celebramus conventus, qui sub uno continemur Ordine, quasi grana sub cortice. Atque utinam haec grana imitemur, similiter in cohaerentia cordis unanimes, sicut in conclusione quadam Ordinis. Pene indiscreta facie hujus sibi mali grana cohaerent: numeri singularitate magis distant quam specie. Discamus et nos ab invicem numero differre, non animo. Non rixantur invicem, non contra corticem murmurant, non tentant illum perrumpere; patienter se sinunt ejus quasi alvo concludi, ut quodammodo dicere illud videantur: Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare fratres in unum! (Psal. CXXXII, 1.) An 0187C non, fratres, in hoc Ordine nostro, ac si in cortice punico, passionis Christi per imitationem color rutilat? Denique velut quaedam hujus mali grana sunt, qui sibi nativum ducunt sub disciplinae regularis corio contineri, nec tam premi se censent, quam protegi. Absit amor proprietatis, absit amor privatae potestatis, et hujus te mali granum exhibes. Discant alii nostro invitati exemplo quam bonum sit et quam jucundum habitare in quodam arcto communionis, et sub munimine corticis. Charitas uniat, et cortex muniat. Quot videtis ordinata collegia, tot intelligite velut quaedam mala punica, quae de fonte fluxere Baptismatis. Denique credentium, ut legimus, erat cor unum, et anima una (Act. IV, 32). 0187D Ex illis quasi granis tantarum congregationum ordinate et unanimiter viventium mala punica prodierunt. Illos primos credentium conventus non adstringebat adhuc institutio Ordinis, sed instinctus amoris. Non modo ducebant utile, non modo bonum, sed etiam jucundum habitare in unum: sicut unguentum quod descendit in barbam, barbam Aaron, in oram vestimenti (Psal. CXXXII, 1, 2), ab ipso capite Christo Jesu, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XXXVI. Emissiones tuae paradisus malorum punicorum, etc. (Cant. IV, 13.)

1. Emissiones tuae paradisus malorum punicorum cum pomorum fructibus, cypri cum nardo; nardus 0188A et crocus, fistula et cinnamomum cum universis lignis Libani, myrrha et aloe cum omnibus primis unguentis. A cypro incipiendum est; nam ibi terminavimus. Septem hic enumerantur arbores aromaticae, quae dicuntur emitti de fonte signato. Et quidem verba haec videntur verba libri signati. Ita est, signata sunt et obserata. Quid nobis, Jesu bone, sponsae tuae laudes proponis, si non quid virtutis al. veritatis> intus continent, ipse depromis? Tu tenes clavem hujus horti conclusi; tu signasti, tu resigna, tu solve; tu, inquam, solve septem ista signacula. Nemo novit quae sunt illa intima sponsae, illa abscondita tua, quibus adimpletus est venter ejus. Nemo novit illa nisi tu, et cui volueris ipse revelare. Utinam et nos simus, 0188B qui facie revelata gloriam sponsae, quae ab intus est, speculari possimus. Magna gloria ejus in mysterio tam numeri quam nominum istorum. Et quidem hic, quantum donante Domino quimus inspicere, septenarii sacramentum, aut spiritualitatem aut universalitatem indicat gratiarum. Id enim frequens et usitatum est in sacris Litteris, ut septenarius numerus interpretetur dona illa, quae perfecta sunt, et quae desursum sunt. Divisiones gratiarum sunt, et divisiones ministrationum sunt, et divisiones operationum sunt: idem autem Spiritus dividens singulis prout vult (I Cor. XII, 4-11). Alias aliis dividit, sed in sponsa quasi colligit et confert universas. Non particulatim dividuntur illi, quasi divisae sint in illa. Aliis et dividit, et donat; 0188C illi non tam dividit, quam totum donat: nisi in hoc eum dividere illi intelligas, quod selectim et praerogative confert illi, vel in eodem genere gratiarum amplius, vel specialiter in alio. Posset alias arbores aromaticas enumerasse; sed sufficit septem, propter eam, quam diximus, vel spiritualitatis vel universalitatis significantiam.

2. Nunc arborum istarum nomina et naturas in discussiones adducamus: et sub umbra istarum immorari jucundum videtur, et fructus earum dulcis erit gutturi nostro. Umbram, figuram ipsam intelligo: fructum, veritatem earum. Quomodo non dulcis sensuum fructus, 121 quando ipsa verborum grata sunt folia? Et scitis quantam 0188D auditui vestro dat affectionem et laetitiam tam dulcium frequentia vocabulorum. Poterant ad permovendum affectum ista sufficere: sufficit quidem affectui simplicitas ista: nam intellectui sufficere nequit. Mos gerendus est ipsi, qui pasci vult sensuum veritate. Dulciter auditur haec dulcium inculcatio verborum: Cypri cum nardo, nardus et crocus, fistula et cinanmomum, myrrha et aloe. Absit autem ut non multo dulcius intelligantur! Magnae sunt corporales in arboribus hic enumeratis deliciae, sed quanto majores spirituales sunt quae figurantur in istis? Emissiones, inquit, tuae paradisus malorum punicorum sunt: sunt etiam cypri cum nardo. Bonus enim ordo, post labores patientiae, post verecundiam pudoris, ad unguenta 0189A proficisci, et unguenta regalia. Nam et de cypri semine regale confici solet unguentum. Et quia in malis punicis regularem interpretati sumus unanimitatem; consequenter his verbis et unguentis regiis excellentem quamdam sublimitatem intellige. Qui se, inquit, humiliat, exaltabitur (Luc. XIV, 11). In patientia et in unanimitate, quid, nisi humilitas? Humilitas nec contra injuriantes tumet, nec supra consortes se tendit. In malis ergo punicis humilitas, in cypro sublimitas: in illis labor, in his deliciae. Cypri, ut aiunt, semen decoqui oleo solet, ut unguentum exprimatur ex eo. Alii seminant in lacrymis, sed sponsa in oleo Semina nostra, opera nostra sunt. Haec si habent hilaritatem, quasi in oleo decoquuntur. Non satis est 0189B oleo intingi, nisi sint cocta et confecta in oleo, et quasi in ipsum oleum conversa. Quod in oleo calente decoquitur, olei ipsius imbuitur natura. Coquuntur et conficiuntur semen cypri et oleum in unam unguenti qualitatem. Mira quidem confectio laboris et laetitiae, eo mirabilior, quod in labore non labor, sed laetitia sola sentitur. Opus enim exsultationis in oleo decoctum, in ejus transit naturam. Opus ipsum, ut sic dicam, obliviscitur opus se esse, dum amoris pinguedine totum inficitur. Sed et ipsa interior exsultatio de opere capit augmentum: sic enim et oleo semen confert, et oleum semini, quando cum exsultatione operatur sponsa, et de ipso opere magis exsultat.

3. Unguentum hoc regium est. Jesus ipse libenter 0189C ex hoc inungitur: hilarem enim datorem diligit Deus (II Cor. IX, 7). Etsi unxit eum Pater Deus spiritu et virtute, etsi unctus est oleo laetitiae prae consortibus suis; vult tamen a consortibus suis ungi, et devotionis nostrae optat unguentum. Quis dabit mihi tantam olei copiam, in qua omnes operum meorum fructus decoqui possint, et cor meum totum confrigi? Evangelista Joannes sub typo vitae contemplativae, sub sponsae figura, in plenum oleo fervente dolium descendit (HIERON. De script. eccles.). Quis dabit mihi tantam abundantiam olei, et olei ferventis, ut totus immergar et conficiar? quis dabit mihi tantam abundantiam olei et seminis cyprini, ut unguentariae 0189D confectioni sufficiat? Non omne semen haec olei decoctio recipit, non omnem vult fructum. Denique non omne opus contemplationis immisceri laetitiae potest. Opera exterioris sollicitudinis, et usus contemplationis confici simul non possunt, nec in unam coagulari qualitatem. Quos ergo fructus haec confectio recipit? Illos plane quos Apostolus enumerat: Fructus autem Spiritus, gaudium, pax, patientia, longanimitas, fides, mansuetudo, modestia, continentia, castitas (Galat. V, 22, 23). Hi fructus cum oleo contemplationis conveniunt, et quasi in unam coeunt naturam. Sed et illud semen huic confectioni maxime convenit, de quo legitur: Semen est verbum Dei (Luc. VIII, 11). Denique et semen cypri, cum manna similitudinem 0190A quamdam habet, in quo verbum Dei figuratum accipimus. Utrumque enim et manna, et cypri semen album est, et simile semini coriandri. Lex Domini immaculata est (Psal. XVIII, 8). Haec non vult aqua saecularis discuti sapientiae, non ejus assertionibus firmari, sed oleo Spiritus, ut spiritualis sensus, ut unctio Spiritus exprimatur ex ea. Hujus meditatio et contemplationis laetitia facillime commiscentur, cum sibi conjungitur verbi studium, et gratiae oleum in contemplatione: et dum illud per istam decoquitur, facillime ex hac confectione spiritualis exprimitur intelligentia, et unctio quae docet de omnibus. Et vide quia non ait simpliciter, cypri; sed, 122 cypri cum nardo. Nardo se Dominus fatetur praeunctum in sepulturam 0190B (Matth. XXVI, 3, 8). Quid ergo in nardo, nisi mentis quietem intelligis? Ideo cum cypro jungitur, eo quod omnis contemplationis usus quiete mentis indigeat.

4. Cypri, inquit, cum nardo, nardus et crocus. Bona connexio. Crocus enim flos quasi aurei coloris, ad sapientiae rutilum refertur colorem. Ergo in cypro intelligitur vestigatio; in nardo, vocatio; in croco, visio sapientiae. Jure nardus ponitur in medio; utrique necessaria, id est vestigationi et visioni. Nam nec investigari sine vacatione mentis veritas potest, nec videri cum inventa fuerit. Accipe ergo in cypro studium; in nardo, otium; in croco, utriusque fructum. Noli de caetero, sponsa, noli dicere, Quia fusca sum; noli amplius te decoloratam 0190C vocare (Cantic. I, 5). Jam enim sponsi ipsius testimonio croceo colore resplendes, quae crocum emittis. Bene croceo nitet colore, quem non infuscat fatuitas, quem non taedii et deficientis animi moribundus pallor inficit: sed sapientiae fulgidus, et rutilus charitatis color exhilarat.

5. Si velimus haec ad Christi personam reflectere, congrua plane interpretatio sequitur. Quis magis oleo decoctus est gratiae? Ipse in manna intelligitur, ipse seminis cypri speciem tenet, ipse passionis cruce pressus sacramenta salutis et unguenta gratiae profudit: ipse in cypro patitur, et in nardo sepelitur, et de corde terrae resurgit in croco. Quasi novus flos et rutilus, quando per resurrectionem 0190D ejus caro refloruit. Et fortasse in fistula ascendit ad coelum. Haec enim arbor in altum excrescit; et sponsa ejus quasi compatitur in cypro, consepelitur in nardo, et in croco conresurgit. Quid ergo consequens est, nisi ut coascendat in fistula? Si enim conresurrexit sponso, quae sursum sunt quaerere debet, quae sursum sunt sapere, ubi sponsus ejus est in dextera Dei sedens (Coloss. III, 1, 2). Fistula et cinnamomum. Fistula exsurgit in altum, cinnamomum parum quidem excedit a terra. In fistula altum cernit, sed in cinnamomum altum non sapit. Illa ascendit, illud condescendit. Fistula est quando sponsa excedit Deo: cinnamomum, quando contemperans est nobis. Etsi se contemperat, totum tamen est spirituale quod profert. Cinnamomum 0191A enim cum frangitur, visibile spiramentum emittit. Quando frangitur, nisi cum aperitur, cum exponitur? Sic enim Jesus cum accepit panem, fregit et dedit (Marc. XIV, 22). Tunc ergo doctor contemperans se ipsum quasi frangit, cum se coeperit aperire; cum eviscerare illa quae intus de supernis latent secreta: cum memoriam abundantiae suavitatis eructat. Hoc est quod cinnamomum fractum visibile dicitur spiramentum emittere. Quare spiramentum, et quare visibile? Spiramentum, quia spiritualia sunt quae dicit: visibile, quia manifeste docet. Qui enim de sublimibus ad ludicra et vanas fabulationes prolabitur, non condescendit, sed cadit. Fracte quidem loquitur, sed spiramentum suave non emittit. Quasi fistula quae crescit in aquis, ita 0191B inter orationum lacrymas exsurgis in altum. Pulchra ascensio: sed vide ut descensus cinnamomo sit similis. Cum te ab ascensu illo et excessu aliqua rationabilis causa revocat et restringit, esto velut cinnamomum. Colloquia tua, conversatio communis gratiam spirent. Et si de voluntate tua et proposito aliquoties reflecteris, ad senioris arbitrium reflexa et quasi fracta sit voluntas: non murmur resonet, non querimonia. Esto cinnamomum: emitte spiramentum gratiae, non responsum injuriae. Ideo confractum visibile spiramentum emittit, eo quod virtus humilitatis in infirmitate vexationis, et velut fractionis, proficit et probatur. Et spiramentum, et visibile dicitur. Spiramentum, quia tranquillitas servatur in corde: visibile, quia relucet in facie.

0191C 6. His annectit et omnia ligna Libani. Et vide quod nulla nisi Libani ligna ponit, nec aliqua quae sunt Libani praetermittit. Cum omnibus, inquit, lignis Libani. Ligna Libani et imputribilitatem habent, quia cedrina sunt; et puritatem, eo quod sunt Libani. Sola Ecclesiae ligna sunt, quae habent mysterium fidei in conscientia pura, et quamdam quasi imputribilitatem continentiae: sola ejus ligna et puritatem et perpetuitatem habent. Bonum plane lignum vir ecclesiasticus, in quo concurrunt et obviant sibi 123 fortitudo disciplinae, et decor fidei. Fortitudo et decor indumentum ejus (Prov. XXXI, 25). Eruperunt his diebus ligna quaedam, quae non plantavit Pater coelestis, ligna quae non sunt 0191D plantata in Libano nostro. Fortitudinem praetendunt operis, injuriarum insensibilitatem, parcimoniae tolerantiam. Cedrina videntur: sed Libani non sunt, quia immunda est eorum mens et conscientia. Infidelibus enim nihil est mundum (Tit. I, 15). Fortitudo quidem quae ostentatur et virescit in conversatione, in confessione putrescit. Quod ibi quasi fulget, hic fetet. In opere quidem videtur pietas, in interrogatione infidelitas patet. Fortitudo lapidis, fortitudo eorum, et caro aenea est. Scilicet non degenerant a patre suo, de quo in Job scribitur: Induratum est cor ejus quasi lapis, stringitur tanquam malleatoris incus (Job XLI, 15). Male fortes sunt, non pro fide, sed contra fidem. Non enim emollivit Omnipotens cor eorum, non emollivit, non emundavit, 0192A nec fide candidum fecit: ideo non sunt Libani ligna. Omne quod non est ex fide, peccatum est (Rom. XIV, 23): quomodo non multo magis quod est contra fidem? Non sunt ligna Libani, quae fidei non irrigat puritas. Steriles sunt virtutes, quae non fecundantur per fidem: sed et ipsa fides sine virtutibus mortua est. Candorem ejus nulla incontinentiae foedat putredo. In ecclesiasticis lignis utraque obviant sibi, forma fidei, et operis fortitudo. Talis cedrus nostro plantatur in Libano. Hic est, et alibi non est puritas fidei, et perpetua et quasi incorrupta perseverantia virtutis.

7. Hic enim emittitur myrrha et aloe cum omnibus primis unguentis. Hae species ea etiam quae per se corruptibilia sunt a corruptione illaesa servare noscuntur. 0192B Quid enim haec post ligna Libani unguenta produceret, si nihil in eis esset distantiae? Nam etsi videntur similia, distinctionem tamen recipiunt. Illa enim, id est Libani ligna, incorruptibilitatem in se habent: ista, id est myrrha et aloe, non habentibus exhibent. Illa imputribilia sunt, ista imputribilitatem conferunt. Bonum ergo lignum, et vere plantatum in paradiso Domini, in monte illo egregio, in monte Libano: quod et ipsum se continet ne per illicita defluat, et sermonis sui myrrha a tali fluxu alios reddit immunes; cu us corpus quasi cedrinum est, et a labiis myrrha distillat. Myrrha, inquam, et aloe cum omnibus primis unguentis. Possumus quidem et haec ad quatuor cardinales virtutes interpretando deflectere, si intelligamus in cedro fortitudinem; in 0192C Libano, fidem, quae ipsam prudentiam informat; in myrrha, temperantiam, continentiam et justitiam; in aloe, puritatem. Nam hujus arboris gummi dicitur stomachum purgare. Per myrrham ergo exteriora constricta sunt, per aloe interiora in hypocrisi ficta non sunt. Habes jam in his haec quatuor expressa. Primo constantiam, ne ad tempus credas, et in tempore tentationis recedas. Deinde prudentiam, ut sit rationabile obsequium tuum. Sic myrrha mortificandae carnis sequetur, cum habueris zelum secundum scientiam. Quarto loco aloe, cum ipsum cor offertur et adoletur: ut simul sit et in myrrha mortificatio carnis, et in aloe emundatio conscientiae ab operibus mortuis, ad serviendum 0192D Deo viventi; ne simus servientes ad oculum, nec quasi hominibus placentes, sed magis Deo. Nonne beata vere sponsa, cui tot blandimenta dicuntur? Multum immissum est ei, quae tot emittit munera grata dilecto. Nam in his omnibus ipse gloriatur et sponsae suae applaudit muneribus Jesus Christus, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XXXVII. Fons hortorum, puteus aquarum viventium, etc. (Cant. IV, 15.)

1. Fons hortorum, puteus aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano. In capituli principio istius fons dicta est sponsa: et nunc in fine, fontis eam impartit vocabulo dilectus suus. Ab ubertate inchoat, 0193A et in senecta uberi multiplicatur: origini finis respondet. Multae sunt emissiones ejus, sed ipsa emissionibus non exhauritur. Non arescit mora, non exsiccatur emanatione. In initio hujus capituli dicitur fons signatus (Cant. IV, 12); hic innuitur non exsiccatus. 124 Ibi quales sint emissiones ejus, hic quam sint indefessae docetur. Copiosi ex hoc fonte rivuli gratiarum emanant, et semper tamen fons manet. Ab eo in quo inchoat non se cohibet: ideo hic et ibi fons dicitur. Sed et jam vide quo in loco ejus aquae fluunt: ubi, nisi in hortis? Fons enim est hortorum, et delicate fluit, qui non ab hortis egreditur, qui non lavat, sed rigat: cujus in hoc omnis usus est, non ut auferat foeditatem, sed ut fecunditatem afferat. Bonus quidem fontis 0193B usus mundare, sed melior fecundare. Ille abluit inquinamenta: iste quasi alluvione quadam, gratiarum comportat augmenta. Ille germina lota reddit: hic laeta. Ille patens est in ablutionem peccatoris et menstruatae: hic signatus est in deliciis sponsae. Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te (Ibid. 7). Ideo nonnisi fons hortorum dicitur, fons deliciarum.

2. Denique quam varius et multiplex est coelestium deliciarum modus, tantus videtur et numerus hortorum. In alio rubent rosae, in alio candent lilia, coloremque flores violae purpureum reddunt. Tot horti sunt, quot virtutum plantationes simul collectae: ubi tantum flos unus est, quis ibi hortum esse definiat? Sic nec una castitatis plantatio, sed nec 0193C una justitiae horti potest integritatem explere. Salomon qui delicatus et tenellus dictus est (Prov. IV, 3), ipse sibi fecit hortos et pomaria, et consevit ea cuncti generis arboribus. Non, Arbore consevi, inquit; sed, arboribus: nec, Unius generis; sed, cuncti generis. Exstruxi, inquit, mihi piscinas aquarum, ut irrigarem silvam lignorum germinantium (Eccle. II, 5, 6). Dives quidem in deliciis, qui non rara ligna, et quae prae paucitate numerari et scribi possent, sed integram possedit silvam, silvam lignorum germinantium. In horto quippe sapientiae nihil sterile, nil non germinans. Sic et sponsa plures habet hortos, et cuncti generis virtutum copiose virgultis est consita. Et in sequentibus sponsae 0193D sponsus applaudit dicens: Quae habitas in hortis, amici auscultant te: fac me audire vocem tuam (Cant. VIII, 13). Jure omnino. Quid enim nisi dulce auscultare illi, quae in hortis moratur, et de hortis loquitur? Non auditur foris vox ejus, nec extra hortum: ideo amicus est qui in hortis commoratur cum ea. Nec tam in hortis est quam hortus ipse. Ipsa hortus, et ipse fons, hujus hortos doctrinae suae fluentis irrigans. Felix sponsa, quae non habet nisi hortos irrigare.

3. An non in hoc frequenti conventu tot horti, quot animi? Propter unanimitatem hortus unus: propter differentes gratias horti plures. Utinam in his hortis nulla radix amaritudinis sursum germinet, nullum sit lignum inutile, nullum quod hortum 0194A sponsae dedeceat; nullus sit hic hortus olerum, quia olera herbarum cito decident (Psal. XXXVI, 2). Qui enim, inquit, infirmus est, olus manducet (Rom. XIV, 2). Vos autem oleribus non indigetis quasi infirmi. Quod enim infirmum est in vobis, fortius est saecularibus. Illorum infirmitas quiescit in licitis; ad perfecta vestra laborat. Illorum infirmitas est uti concessis; vestra quidem, citra perfectum subsistere. Quid est in vobis esse infirmum, nisi non esse perfectum? quid est in vobis esse infirmum, nisi summum non apprehendere? Et quid forte, nisi, ut apprehendatis, contendere? Ideo infirmum nostrum fortius est saecularibus; et, ut sic dicam, melior est infirmitas monachi, quam saecularis benefaciens. Opera quae penes nos putantur infirma, 0194B quanti crederentur, si ab ipsis fieri viderentur? Perfectorum solidus cibus est: quotquot tamen in nobis imperfecti sunt, esum olerum dedignantur. Quae saecularibus licent infirmis, nostris nec exhibentur, nec ipsi exigunt. Apud nos perfecta professio quamvis infirma expletio. Perfectae plantationes, sed incrementa infima. Irrigandae sunt ut crescant, sed spiritualibus aquis. Paulus bene novit quibus aquis quemlibet hortum irriget. Conjugatis copulae maritalis usum dispensat (I Cor. VII, 5, 6), consolatur pusillanimes, susciepit infirmos (I Thess. V, 14), carnalibus potum lac praebet (I Cor. III, 2), sapientiam loquitur spiritualibus qui dijudicant omnia, sapientiam autem non hujus saeculi, sed quae ex Deo est, sapientiam absconditam in mysterio. Et si quis 0194C alius loquitur decorem domus Domini, locum habitationis gloriae ejus, thalami delicias, gaudium quo gaudet sponsus super sponsam, et quo vicissim ipsa gaudens gaudet in Domino; plane 125 hic non hortum olerum irrigare talibus debet aquis. Animalis enim homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei (I Cor. II, 6, 7, 15, 14). Et omnino quisquis spiritualia vel agenda praecipit, vel intelligenda proponit, nonne tibi videtur aromaticis in hortis quasi fons purus manare? Et bene purus, cui non est necesse propter auditorum perfectionem, qui in hortis auscultant, nisi de spiritualis vitae puritate disputare, et quasi paradisi incolis de paradisi propinare fluentis.

0194D 4. Juxta hunc sensum, hortum auditores intellige, fontem doctores. Sed si fons sunt, quomodo puteus? Nostis enim quantum inter se distent hi noti fontes et putei. Puteus infoditur, fons gratis fluit. In illo aquae reconditae sunt, in isto quasi propositae, et se ipsas offerentes ultro. Magna est in istis differentia, nec possunt utraque in alterutris inveniri. Non potest vel fons putei, vel puteus fontis propria et domestica vindicare sibi: uterque naturae suae continetur limitibus. Corporalia et terrena angusta sunt, spirituales abundant divitiae. Ad spiritualia si referamus ista, in eodem erit invenire fontem et puteum, et alterutra ab invicem propria communicari. Communicemus ergo haec, si vultis, invicem propria, et in eodem assignemus utraque. 0195A Accipiamus in fonte sufficientiam doctrinae; in puteo, secretum: in illo, abundatiam; in isto, alta mysteria. Et quidem bonus doctor, qui quasi de quodam alto puteo, ita de abdito sapientiae thesauro copiose profert nova et vetera. Puteus est, quia quae Dei sunt, nemo novit nisi Spiritus Dei. Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei (I Cor. II, 11, 10): et quasi fons quidam producit in medium, et virtutum hortos irriguos reddit. Habetis ergo in puteo occultationem, in fonte copiam: profusionem in fonte, et sensuum profunditatem in puteo. Puteus altus est, sed non indiget hauritorio: fons est, et gratis fluit. Qui sitit, veniat, et bibat de aquis sponsae, de aquis Bersabee, ut novus ex ea Salomon nascatur. Et Bersabee Puteus 0195B septimus interpretatur: id est puteus quietis, puteus sapientiae. Nam sapientia in spiritualium catalogo munerum ascendenti sursum septima occurrit.

5. Sicut et puteus sapientiae, ita et fons sapientiae legitur (Eccli. I, 5). Et forte in his duobus geminus ejus modus exprimitur: unus qui fit per investigationem, alter qui fit per inspirationem. Fontis aquae ultro prorumpunt: in puteo vero terrae perrumpitur moles, et soliditas penetratur, ut ad aquam vivam pertingas. Utraque alteri necessaria est, et industria gratiae, et gratia industriae, et vicariam opem sibi communicant. In vanum enim laborat qui puteum fodit, si non ipse fons vitae gratis affluat. Sed et tibi gratis foderis puteum, et receptaculum aquarum praeparaveris, si fuerit neglectus 0195C puteus tuus et situ squalens, non descendent in illum aquae vivae, non fluent impetu de Libano. Aquae quae descendunt de Libano nesciunt colligi nisi in puteum candidum: et aquae quae cum impetu fluunt, volunt puteum habere capacem. Altum et capacem efficies cordis tui puteum, si curas terrenas egeras; si locum efficias in animo tuo laetitiae spirituali; si os tuum aperias ut attrahas spiritum, et fluant in ventrem tuum flumina aquae vivae. Ad hoc opus praeparata sunt foramina tua in die nativitatis tuae, sicut scriptum est de principe Tyri (Ezech. XXVIII, 13). Capacitas intelligentiae naturalis, qua in die creationis tuae prae caeteris animantibus privilegiatus es, ingentis receptaculi vicem tenet ad comprehendendas 0195D continendasque aquas visionis et vitae. Legimus enim Viventis et Videntis puteum (Gen. XVI, 14). Qui si post peccatum vitiis, vel innatis, vel superadditis, obstrusus videtur, aperiat illum fides, spes in altum instanter diffodiat, dilatet amor. Otium et exoccupatio cohaerere situ turpi non sinat. Siquidem feriatas mentes ab anxiis curis volunt habere festiva gaudia, et vacationem sibi vindicat visio Dei. An non tibi quidam puteus altus videtur ille, in quo reconditi sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei? an Mariam quasi puteum aquae purisssimae inficiaberis, quae conservabat omnia verba de Christo, conferens in corde suo? (Luc. II, 19, 51) Esto et tu talis puteus pro modulo tuo, puteus altus et amplus.

0196A 6. Isaac post Calumniae puteum, post puteum Inimicitiarum, post hos, inquam, duos puteos relictos, duos 126 puteos effodit; puteum Latitudinis, et puteum Satietatis (Gen. XXVI, 20, 21, 22, 23). In illo coepit non rixari cum vitiis, in isto coepit fructu deliciari virtutis. Noluit cum Philistaeis puteum habere communem, qui interpretantur potione Cadentes. Puteos inimicitiarum et calumniae reliquit Philistaeis. Corruunt plane, qui bibunt de erroris et schismatis puteo. Tales puteos fodiunt auctores, bibunt auditores. Sic infodit Arius, sic Donatus. Alter fidei calumniam induxit. Alter fraternitatis copulam in partes diduxit. Ille Trinitatis aequalitatem haeretica definitione distinxit gradibus; iste Ecclesiae unitatem sua praesumptione distraxit partibus. Dathan 0196B et Abiron puteos calumniae foderunt adversus Moysen et Aaron, et inciderunt in foveam ipsi quam fecerunt, quos terra vivos absorbuit (Num. XVI, 1-33): potione quam ipsi foderunt, praecipitati sunt, nomen Philistaeorum interpretantes eventu. Bonus autem puteus, de cujus aquis qui biberit, exaltabit caput, non potione cadet. Quasi foveam fodit, qui terreni sensus acumine Scripturae soliditatem penetrat, et violenter scindit hortulum Ecclesiae, quoddam incognitum dogma producens, et obscura mysteria. Sed et qui subtili scrutinio et dolosa machinatione fraternae charitatis al. unanimitatis> solida perforat, et discordiae venam aperit; qui se conspirationum claudit et signat in puteo, non acquiescens egredi, sed magis ac magis ingrediens in interiora 0196C schismatis, et ejus effodiens abyssum: Philistaeorum est hic puteus; nihil tibi sit commune cum illo. Sensim primo et secreto crescunt, et de terrenae et brutae mentis erumpunt visceribus, donec postea cum impetu fluant: sed non fluunt de Libano. Non hae aquae fideles sunt, non aquae vivae. Non potest sibi constare discordia, non potest inter parientes schisma perpetua pax servari. Ipsum schisma infidum est sibi, nequit sibi cohaerere diutius, quod charitatis pertentat dissolvere glutinum. Si quis te ad hos puteos invitaverit, dirumpe, si potes, puteos Philistinorum, et aquas pestilentes exsicca: relinque Philistaeis puteos suos, puteos inimicitiarum.

7. Sectare puteos coelestium deliciarum, puteos 0196D aquarum fidelium, et aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano. Esto flos horti, et horti conclusi, ut non diripiaris: et videbis quomodo tibi dirumpet Dominus fontes et torrentes. Conversare in horto, si forte et ipse convertaris in puteum, et de ventre tuo flumina fluant aquae vivae. Quaenam sunt aquae vivae, nisi aquae non deficientes? Et quidem bonae aquae, haustus quarum aestum desiderii sine defectu refrigerat. Saeculi oblectamenta universaliter falsam praeferunt refrigerii speciem, et saecularem concupiscentiam sedant ad horam: sed quasi sub ipso ortu statim arescunt, nec fluunt vena perenni; quasi torrens raptim transeunt, et non est invenire in hoc torrente aquas vivas. Alio quodam Isaac fodit in torrente, et aquas vivas invenit (Gen. 0197A XXVI, 19). Est enim torrens qui suavis videtur, sed salutaris non est, nec sempiternus quidem, sicut saecularis ille quem praediximus, fluxus voluptatis. Et est torrens salutaris quidem, sed non sempiternus: si tamen effoderis in eo, aquas vivas reperies. Habemus, inquit Petrus, firmiorem propheticum sermonem, cui benefacitis attendentes, tanquam lucernae lucenti in caliginoso loco, donec illucescat dies, et lucifer oriatur in cordibus vestris (II Petr. I, 19). Non exstinguetur in nocte ista lucerna: interim enim usus ejus necessarius est. Sed cum dies aeternus eluxerit, propheticae lucerna cessabit doctrinae, et litterarii sermonis exsiccabitur torrens. Sive enim prophetiae evacuabuntur, sive linguae cessabunt, sive scientia destruetur; futurae manifestationis respectu 0197B turbidus, ut sic dicam, in modum torrentis fluit sacrae sermo Scripturae, instruens nos per speculum et in aenigmate. Illius autem, quae est facie ad faciem, visionis (I Cor. XIII, 8, 12), verae, purae sunt et perennes aquae. Non deerunt illae tibi, non tu illis. Cum mortalitatis hujus transierit torrens, transibunt cum mortalitate mysteria nubila; et sine velamine serena veritas, propter quam hic torrentem effoderas, hilariter erumpet. Istic locus est speculo, illic directae speculationi. Solet tamen aliquo modo haec speculatio locum alienum pervadere: et in loco peregrinationis se viantibus hilariter ostendens, invitat ad patriam. Vere quidem festivus, sed furtivus adhuc istius 127 aeterni et luminis radius, et fluminis rivus. Non emicat, non emergit nisi in hortis, et in 0197C hortis aromaticis. O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam similis es puteo! Non potes exhauriri, aquas vivas effundis et aquas salubres et uberes.

8. Quis dabit hortulo meo has aquas, et cordi meo hunc puteum deliciarum? Ab occultis meis munda me, Domine, et ab alienis parce servo tuo (Psal. XVIII, 13, 14). Fac me Libanum: asperge me, et mundabor; lava me, et super nivem dealbabor (Psal. L, 9). Emunda me a delicto maximo, et erunt ut complaceant eloquia oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo semper (Psal. XVIII, 14, 15). Fac me Libanum, ut has tibi semper aquas effundam. Erunt, inquit, ut complaceant. Quid est complaceant, nisi ut 0197D utraque placeant, et utrique placeant? Cui utrique, nisi mihi et tibi? Quae utraque, nisi eloquia laudis, et meditatio cordis? Aquae istae viventes sunt, quia semper complacent, semper fluunt: sed non fluunt nisi de Libano, nec lente quidem, sed cum impetu. Magnus impetus violenti sensus amoris: dulces tamen, non difficiles aditus habet. Magnus impetus ejus, quia usque ad affectum pertingit efficaciter, et exhaurit suaviter. Magnus impetus ejus, cujus vehementiae resistere nil potest: Cum impetu, inquit, de Libano. Expressit causam redundantiae, nomine Libani. Munditia locus est redundantis laetitiae, et aquas sapientiae salutaris effundit: de candido prorumpunt, et candidius reddunt. Congere in unum, et quasi in acervum accumula delicias istas. Vide et 0198A considera puteum, Libanum, impetum, aquas vivas. Deprehendes in his (si animo advertas) aquas istas et serenas esse, et secretas, et vehementes, et non deficientes. Puteus secretum designat, serenitatem Libanus. In impetu omnis alius exhauritur affectus, aquae vivae nesciunt exhauriri. Bonus etiam Libanus fides, eo quod fide corda mundentur. Ab hoc Libano serenae intelligentiae aquae vivae fluunt; quia nisi credideritis, non intelligetis (Isai. VII, 9, sec. LXX). Intellectus autem bonus, cujus contemplatio manet in saeculum saeculi. Hic est vere vivens. Nam vita aeterna haec est ut cognoscamus unum verum Deum, et quem ipse misit Jesum Christum (Joan. XVII, 3). Et ipse Christus noster est Libanus, delectationes vivas fundens cum impetu in sinum dilectae. Ipse 0198B Libanus, et ipse rivus; siquidem ipse est candor lucis aeternae, et emanatio sincerissima. Delectabilis plane puteus affectus est sponsae, in quem aeterni candoris radii, ac si quidam de Libano rivuli et colliguntur et effunduntur, ut flores et hortos irrigent sponsi. Bonus ergo Libanus, in quem nihil inquinatum incurrit: et magnus impetus, qui nullo compesci obice potest.

9. Denique illi aquae cum impetu fluunt, quem nec persecutio, nec fames, nec periculum, nec nuditas, nec gladius, separare potest a charitate Dei. Tot credentibus populis objecti sunt obices scandalorum, tot oppositae moles tormentorum, et tamen semper fluunt aquae de Libano. Aquae enim populi sunt (Apoc. XVII, 15). Magni obices, sed major impetus. 0198C Si coneris compescere, plus increscit, et perrumpit obstantia. Repulsus exsurgit in cumulum, et impedimento lucra conquirens, se diffundit uberius. Puro amori etiam ipsi obices cooperantur in bonum, et incrementa capit vexata virtus injuriis. Nonne me silente ista possunt percutere conscientias eorum quorum amor incertis et locis et horis fluit; qui quidem ad tempus diligunt, et in tempore tribulationis recedunt? Quid dico tribulationis? Etiam exiguae et dubiae tentationis nunquam molem, sed obicem passi, facile compescuntur, et reflexo proposito impetu irrevocabili ad saecularia ruunt. Si inclamaveris juxta prophetam, State, state (Nahum II, 8); non est qui revertatur. Nulla illos persuasio revocat, 0198D non persecutio pia magistri, non infelicitas, quae frequenter et fere semper est in viis eorum. Fluunt, et ruunt et corruunt, ut bibant in via de torrente voluptatis, quae non exaltabit, sed conquassabit in terra capita eorum. Beati quidem immaculati in via, qui ambulant in lege charitatis, qui ambulant in impetu ubicumque fuerit impetus spiritus, et non revertuntur, nec aliquo separantur obstaculo a charitate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

128 SERMO XXXVIII. Surge, aquilo; et veni, auster, perfla hortum meum. (Cant. IV, 16.)

1. Affectiones dulces et sanctae sunt sponsae aromata. 0199A Nam ipsa est hortus. Austro flante ista fluunt in delicias sponsi, sed aquilonis haec iterum inclementia sistit. Frigidus est enim ventus aquilo, et ad flatum ejus aromata congelantur. Quandiu, Domine, adversitatis aquilo regiones nostras premet? quandiu incumbet hortulis nostris? quandiu, Jesu bone, constringet aromata nostra rigor aquilonis? Parce, Domine, parce ab aquilone sponsae tuae. Diu est quod urget, quod premit, quod incubat spiritus hic durus et vehemens. Cumulata nos undique premit adversitas. Dic ei, Domine, ut surgat, ut cedat, ut sinat locum esse respirandi. Infortunii paupertas sterilis est, et graves undique parturit casus. Res infirmae facile laeduntur, et infelicitatis abyssus aliam invocat in voce cataractarum tuarum (Psal. XLI, 8). Occulte 0199B adversum nos vocas adversa; et quomodo si dicas aquiloni, Insurge, preme, posside. Fumas, inquit Isaias, ab aquilone veniet (Isai. XIV, 31). Nobis autem non tam fumus quam flamma jam imminet ollae succensae a facie aquilonis. Ab aquilone frigus, et ab aquilone flamma. Ita est, Domine. In duritia manus tuae adversaris mihi, misericordiae tuae venas restringis; ideo exaestuat animus meus, et in meditatione mea exardescet ignis. Gravis iste anxiae sollicitudinis ignis est, et calore ejus aromata non fluunt, sed magis, si qua sinis fluere, siccantur fluenta: praesertim ubi magis magisque adversitatum aperire se videtur occasio.

2. Domine, dolor meus in conspectu tuo est, et gemitus meus a te non est absconditus. Sollicitudinis 0199C meae ratio nota est tibi: sed moeroris magis dicere debueram; sollicitudo enim in moerorem jam coepit tota transire. Ubi consilii non fulget occasio, ubi bonae spei se vel umbra non offert, ibi non sollicitudinis, sed moeroris sunt partes. Multi gemitus mei, et cor meum moerens. Parvuli petunt panem, et non est qui frangat eis (Thren. IV, 4). Deest enim qui frangatur, non dico de verbi pane, sed de hoc quotidiano corporis alimento. Non potest tamen coelestis illius panis pinguedine repleri anima mea, dum quotidiani hujus panis inopia maciem quamdam moeroris inducit. A voce gemitus istius oblitus sum comedere panem illum coelestem. Durus aquilo, exterior adversitas, sed multo durior mentis anxietas. Altera, fratres, vos urget: me premit utraque. 0199D Ego communi attritione laboro in vobis, et domestica quadam prae vobis, quia pro vobis. Hinc infortunii casus, hinc forenses insurgunt calumniae. Alii submurmurant, et alii insultant: et quod non est humanae industriae providere ne contingat, improperant cum acciderit. Quidam irritant, quidam irrident, adversam fortunam ad fatuitatem trahentes. Successus bonos quibus exuberant, sibi imputant, et quasi aut providentiae, aut meriti credunt, non muneris esse divini. Abundant, inquit Job, tabernacula praedonum, et audacter provocant Deum, cum ipse dederit omnia in manus eorum (Job XII, 6). Quidam et praedones et provocatores sunt, qui quod Dei est, ipsi tollunt, dum sibi tribuunt; et divinae 0200A donum gratiae ad propriae inflectunt effectum industriae. Quid impensa desuper vobis beneficia improperatis nobis? An quia clementiae divinae circa vos oculus bonus est, ideo vester erga nos nequam est? Cur vos divina beneficia paratiores reddunt ad derogandum, quam ad erogandum?

3. Vides, Domine, quot ex partibus aquilonis nos flabra molestant; undique perflant incommoda, murmura, probra. Inter hujusmodi dolores distractus et constrictus animus, austri lenia nescit flabra recipere. Exsurge, Domine, non praevaleat aquilo; satis est quod jam diu insurrexit, quod incubuit: dic ut surgat, ut discedat, ut cedat austro. Succensa jam pridem est olla a facie aquilonis (Jerem. I, 13), sed tu, Domine, austrum emitte, qui faciat medium 0200B fornacis hujus quasi ventum roris flantem. Non audeo continuos austri flatus rogare. sufficit si vel interpolatione ejus aquilonis malignitas temperetur. Extendis (sicut in Job legimus) aquilonem super vacuum (Job XXVI, 7), non 129 super hortum. Non est vacuus hortulus sponsae, in quo superius annumeratae plantantur tot aromaticae species. Et quomodo quibunt meditationis aromata laeta profluere, ubi a moerore libera non sunt studia, ubi contristat adversitas, aquilo stringit? Esto, Domine, zelotes, aemulare sponsam, dic aquiloni ut surgat, et cum austro dimidiet tempora sua. Sic quidem fiet secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, si consolationes tuae laetificent animam meam. Videtis, fratres, qualiter aquilo ad mensuram sui austrum 0200C parturiat: et forte ubi abundavit aquilo, superabundabit et auster. Auster enim et prospere flabit, et quas intulit aquilo compensabit injurias. Ergo surgat aquilo, saeviat quantumlibet, fremat, dummodo occasionem et quasi vim al. materiam> praestet flatibus austri. Nonne tibi videntur graves pertulisse aquilonis flatus, quos in Epistola ad Hebraeos Paulus alloquitur? Magnum, inquit, certamen sustinuistis passionum: et in altero quidem opprobriis et tribulationibus spectaculum facti; in altero socii taliter conversantium effecti. Nam et vinctis, inquit, compassi estis. Sed inter tanta aquilonis flabra nullas sibi vices vindicavit auster? Imo plane. Denique audi quod sequitur: Et rapinam, inquit, bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, cognoscentes vos 0200D habere meliorem et manentem substantiam (Hebr. X, 32-34). Quid? cum Apostoli irent gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati (Act. V, 41); nonne tibi videtur contra aquilonis graves impetus leniter ipsis auster spirasse? Considera tristia illa sabbata sepulturae dominicae. Nonne velut ad aquilonis flatum, Apostolorum corda infidelitate et timiditate quadam diriguerunt? Resurgente Domino coepit auster lenis hortum ejus perflare. Totis his denique quadraginta diebus in multis argumentis dominicae resurrectionis et veritatis fides, et libertatis fiducia sensim incrementa sumpserunt. Ipso die Pentecostes, quando factus est spiritus vehemens in coenaculo ubi 0201A erant apostoli sedentes, soluta est omnis congelatae mentis frigiditas, sicut torrens in austro: et deinceps verbi virtutumque profluxerunt aromata.

4. Sed numquid idcirco aquilo durus quievit? Nonne multo vehementius persecutorum insurrexit procella, et impetus haereticae tempestatis? numquid non aemulatione quadam tentationis aquilo, austro se opposuit gratiae? Quasi solus hortum perflare conatur quodam rigore duri spiritus, aromata restringere volens ne fluant; sed tanto latius fluunt. Adversitatis et prosperitatis alternis motibus nunc provocata, nunc pacata sponsa Christi Ecclesia ejus, aromata virtutum proferre non destitit vel non desinit. In persecutione virtus enituit, in pace auctus 0201B est numerus. In illa fortes probantur; in ista foventur infirmi. Quid ergo primitivam Ecclesiam nunc memoro, cum adhuc, etsi non tam vehementes, frequentes tamen aquilonis impetus sustinet hortus sponsi? Alternant circa illum vices auster et aquilo. Gravis impetus hoc tempore Ecclesiam impulit, et quidem ab aquilone. Nam inde est origo schismatis: inde oritur, et ibi moratur; solus illic aquilo premit. Dic ei, Domine, ut surgat, ut discedat. Voca et dic austro: Veni, perfla hortum meum, et fluant aromata illius. Non dico austrum felicitatis et securitatis terrenae; nam hic auster frequenter aromata stringit et exsiccat: sed austrum voca gratiae tuae. Et si ita necesse est, et aquilonem in illum sterilem hortum mitte, non obstinationis, sed vexationis 0201C aquilonem, ut ipsa vexatio det intellectum auditui ad obediendum. Aquilonis rigore flagella hortum tuum: hoc quasi verbere excita torporem ejus, ut avidius ad austri se lenia spiramina conferat. Tam partibus quam temporibus auster et aquilo circa hortum nostrum vices alternant. Sicut enim nunc flat auster, nunc aquilo: ita hic auster, et illic aquilo. Aliquoties autem et simul flant: sed alter foris, et alter intus. Foris aquilo, et intus auster: ille furens, et iste fovens. Fremat aquilo, et tumultuetur foris: tantummodo hortum intus non perflet, intro non penetret, intimam quae est in Christo, non constringat cordis laetitiam. Quando, Domine, ex integro gelidus ille spiritus quiescet? quando erit ut jam non timeatur a facie frigoris ejus? Fundata 0201D est civitas tua, hortus plantatus in lateribus aquilonis. 130 Hic ventus in Scripturis dexter vocatur. Ideo Job talem super eo deponit querelam: Ad dexteram, inquit, Orientis calamitates meae illico surrexerunt (Job. XXX, 12). Jure ventum illum dextrum vocavit, qui nihil ei quivit sinistrum inferre: quin etiam gloriae viro justo comportavit augmentum, quando virtus et probata enituit, et provocata excrevit. De vicino in hortum tuum impingit; situs est enim in lateribus aquilonis. Effice illum nobis, Domine, dextrum; tempera illum flatibus austri. Cooperatur enim nobis etiam aquilo in bonum tuae dilectionis, etiam austro afflante. Sive jussus, sive permissus surgere aquilo tribulationis, non nos terreat. 0202A Modicum enim et consolationis auster succedet, etsi non interim intercidat. Ubi enim abundavit afflictio, abundavit et gratia.

5. Sed quid vobis, fratres, de exteriori disputo tribulatione? Alius solet vos aquilo perurgere. Ab hoc vobis Deus aquilone parcit, alios interponens, qui saecularis tumultus et tribulationis impulsus frequentes excipiant. Exterior vos cura gravis nulla perstringit, quia de jure nulla contingit: nec tamen immunes esse vos sinit. Quos exterior cura non valet, interior afficit taedio. Bene cum illis agitur in hac parte, quod exterioribus non patent; sed nihilominus aquilonem non effugiunt, dum sibi in interioribus non placent. Festiva prius gaudia vertuntur in fastidium, et hilarem mentis faciem tristitia 0202B commutat. Felix cui non est haec commutatio. Sed quis tamen est? quis enim est quem non aliquoties et taedium conficiat, et exulceret tristitia? Denique ubi prospero ferebamur navigio, ibi paulo post vadosa incurrimus, et secunda ferentibus aura turbo adversus erumpit. Etiam ubi non exstat ratio, instat turbatio. Causa non eminet, et ira imminet. Irascitur homo irae quam irrationabiliter patitur, et cujus detestatur motum, nescit exortum. Spiritus hic durus ubi vult spirat: et nescis unde veniat, et forte quo vadat. An magis quo evadat? Nam ex se ad malum talis affectio vadit, sed frequenter evadit ad bonum. Non pertingit quo pergit, sed facit Deus etiam de tentatione proventum. Quando vult, ipse inducit aquilonem, quando vult dicit, Aquilo, surge. Et si 0202C interim de ejus molestia quereris, scito de tali magisterio et commemorari et commoneri. Commemoraris ut aquilonis viciniam attendas, commoneris ut rigorem ejus effugias. Non subest tibi, dum in lateribus aquilonis situs es, ejus viciniam fugere: sed tamen violentiam evadere potes. Dum hic sumus, semper vicinus est. Non est semper violentus: sed postquam gyravimus per aquilonem, saepe reflectimus per meridiem. Etiam cum impulsum non sentis, habe suspectam viciniam ejus.

6. Quando tamen ejus turbines evades, nisi lenis auster vocatus adveniat, et sic expandas ad austrum alas tuas, ut in coelestem plumescas volatum? Si tamen se intermiscere nititur aquilo, et nascentes in novitate pennas gelido restringere spiritu, pennas a 0202D volatu, et aromata restringit a fluxu. Stringit, inquam, non tollit. Vehemens enim taedium et amaritudo cordis virtutes ipsas exercet, non evertit. Hic turbo propositum sanctum impellit quidem, non tollit. Stringit laetitiam, non tollit constantiam. Taedio afficitur animus, sed non conficitur. Tristatur, sed obluctatur tristitiae suae. Non est minus fortis sic affecta virtus, sed minus felix. Quid illi cum vitio cum quo rixatur, cui bellum indicit? Quasi suum non est fastidium, cum quo foedus non contrahit. Molestum patitur, non propitiatur illi. Denique non ipse animus hoc operatur, sed magis aquilo, in cujus lateribus habitat. Ideo detestatur illud, eo quod adversus virtutem ejus molimina sentit. Qui sentit, 0203A ipse scit quanto cum taedio illud bonae conversationis taedium tolerat, quomodo fastidit fastidium illud, quanta cum amaritudine obluctatur amaritudini illi, amaritudini violentae, quae de jugitate exercitii disciplinaris invito se ingerit. Ad austrum animus ex voto se vergit; et ecce aquilo adversanti et invito se importune immergit. Durum est sustinere a facie frigoris hujus, et fugere non subest ad votum. Laborat animus et disciplinae taedio, et hujus taedii odio. Molesta est utraque affectio, et non dulcescere quod elegeris, et sentire quod 131 oderis. Molestum utrumque, et propugnare disciplinam, et propulsare desidiam.

7. Quomodo, Jesu bone, tantam tandiu toleras vexationem dilectae sponsae tuae? Desidiam invita patitur, 0203B et quasi voluntariam in se sic puniendo persequitur. Aegerrime tolerat quod non ad votum in te, qui bonum ejus es, solum deliciari valet. Sibi imputat quod suffert invita. Stimulator ab aquilone venit illi, sed stimulus iste ad preces sponsam instigat. Hoc stimulo castigata, ad supplicationes se confert, quae se prius in amplexus paraverat. Mitiga sponsae tuae, Jesu bone, a diebus his malis. Nisi enim adjuves eam, habitabit in aquilone anima ejus. Quis enim consurget adversus aquilonem, nisi tu, Deus, qui venis ab austro? Bonum aroma, propositum sanctum et conscientia pura: sed non fluit illi, qui boni istius deliciis non fruitur. Veni, Jesu bone, veni; perfla hortum, tuum, ut fluant aromata ejus sicut torrens in austro. Ipsa est hortus, esto tu auster. Te irrigante 0203C erit anima ejus sicut hortus irriguus, et te flante non deficient ejus aromata, qui vivis et regnas in saecula saeculorum. Amen.

SERMO XXXIX. Surge, aquilo; et veni, auster; perfla hortum meum, et fluant aromata illius (Cant. IV, 16).

1. Exple, Jesu bone, quod jubes, transfer austrum de coelo, et induc illum in hortum tuum, in animam sponsae tuae. Hoc flatu leni solve taedium, solve tristitiam ab ejus affectu. Nam utrumque in vitio est, et praefert speciem aquilonis: utrumque mentem ligat, et praepedit a purae profluvio quodam laetitiae. Quid timor? nonne et ipse rigore gelido constringit affectus? Ab alienis parce, Domine, sponsae tuae. Quid 0203D magis alienum ab ea, quam timor qui non est in charitate, cum ipsa tota sit in charitate? Ille servilis est, illa in libertatem vocata. Vidistis, fratres, hesterno sermone virum meticulose incedere, ut institutionis prima subiret elementa; quam morante, et quam nutante proposito disciplinae rudimentis se passus est insigniri! Et bene nostis, dum adhuc saecularis erat, quam largos eleemosynarum rivulos manus ejus fundebant. Quid erat causae, nisi quod mentem ejus in hac parte timoris perstrinxerat aquilo? Auster scilicet illam ex parte afflavit, sed non perflavit; ideo eleemosynarum prompte profudit aromata. Sed abrenuntiationis pretiosissimus ille aromaticusque liquor post multos conatus vix tandem ab ejus animo teuniter exprimi potuit. Plane similis erat evangelico 0204A juveni, qui apud Dominum de legis observatione gloriatus, evangelicae perfectionis coarctatione proposita, tristis abscessit (Matth. XIX, 16, 22); nisi quod ille tristis abscessit, hic, quamvis tristis, accessit tamen. Videte timoris aquilonem flantem sub lege: ideo de praecipuis electisque aromatibus rara fluxerunt in ea. Ideo die Pentecostes, quando Spiritus vehemens flavit ab austro, tot hominum millia veritate, verbo, vita spiritualiter profluxerunt (Act. II). Non eos rei familiaris cura constrinxerat de reliquo.

2. Libera quidem ab hoc aquilone satis duro, corda largius profluunt in contemplatione et charitate Dei. Non accepistis, inquit, spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, Abba, Pater (Rom. VIII, 0204B 15). Ille aquilonis spiritus erat, hic austri: ille gravis, hic gratus. Ideo illi, tanquam gravi et ponderoso prementique dicitur, Surge; hic tanquam laetus gratusque invitatur, ut veniat et perflet hortulum sponsi. Ille poenam habet, hic proflua gaudia. Ille minax est, hic blandimentis deliciisque manans. Rogabo, inquit, Patrem meum, et alium Paracletum dabit vobis (Joan. XIV, 16): hoc est austrum invitare, et dicere ut veniat, et perflet hortum suum. Perfla hortum meum, et fluent aromata ejus. Quidam fructus, nisi pressi coactique, liquorem non fundunt. Fructus autem qui sunt in horto tam delicate depicto, pressionem non exspectant: cogi nesciunt, sed austro perflante fluunt ultro. Intuemini mundi sapientiam. Nonne violenter expressa videtur, et longo elaborata 0204C tam exercitio quam studio? At in nostrae auctoribus philosophiae, et velox et vehemens sapientiae prorupit abyssus. Vultis velocitatem audire? Cum steteritis ante reges et praesides, nolite praemeditari; 132 dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. Vultis vehementiam? Ego, inquit, dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere adversarii vestri (Matth. X, 18, 19; Luc. XXI, 14, 15). Quomodo haec tam subita et tam serena profluerent, nisi hoc austro afflante? Audivistis jam unde venerunt aromata veritatis tam proflua et parata tempore suo.

3. Charitas nonne et ipsa diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis? (Rom. V, 5.) Multa sunt aromata quae profluunt 0204D per Spiritum, nec nisi per Spiritum, gaudium, pax, patientia, longanimitas, bonitas, benignitas, fides, mansuetudo, modestia, continentia, castitas (Gal. V, 22, 23). Haec non modo provenerunt, sed etiam profluxerunt. Quod profluunt, copia designatur: quod ad flatum austri, coactio tollitur. Charitas non potest cogi, gratis fluit; non necessitate, sed arbitrio fertur, austro tamen flante. Arbitrii enim quid conferret libertas, si non aspiraret auster gratiae? Nam etsi arbitrium ubi est, semper liberum est, non tamen liberum ad omnia id esse damus: nec electionem, nec exsecutionem omnium liberam habet. In eligendo semper est libertas, sed non est semper ad eligendum. Eligere namque nisi libere non potest: sed est aliquid, quod non eligere per se potest. Sui 0205A juris voluntas est; libera est cum adest: sed non est animus ad omnem quam oportet adesse voluntatem liber, cum abest. Nec magis sui juris est, quod intensam habeat voluntatem quam habet, nec quod habeat voluntatem bonam. Sed quantum post lapsum in libertate consistit arbitrii, quod vult animus, semper libere vult: sed non est libertum ei quodlibet, etiam quod oportet, velle. Est enim libertas, quae sine voluntate non est, et sine qua non est voluntas: et est libertas quaedam, quam non semper comitatur voluntas. Illa est in voluntate; haec est in quadam volendi facultate. Illa est in ipsa; haec quasi ad ipsam. Istam possumus, et illam cogimus. Et visus quaedam est videndi virtus in oculo, et visus nihilominus quaedam passio in videndo. Sic et in 0205B animo dicitur intellectus et potentia naturalis ad intelligendum, et usus potentiae. In arbitrio similiter haec occurrit distinctio, ut uno sub nomine et aptitudo intelligatur et actus. Utrobique arbitrii libertas est, et ad arbitrandum, et in arbitrando: et cum in malo est, semper serva est. Illa quidem eo ipso serva, quo infirma, tam ad bonum quam contra malum. Libera est voluntas mala eo ipso quod voluntas: sed servilis eo ipso quod mala. Omnis enim qui facit peccatum, servus est peccati (Joan. VIII, 34) Peccatum enim quem occupat, stringit et ligat: captivat dum cogit.

4. Sed tu, Domine, converte captivitatem nostram sicut torrens in austro (Psal. CXXV, 4). Emitte spiritum tuum, et renovabitur antiqua libertas: renovabitur, inquam, non recreabitur. Nam etsi oblitterata est, 0205C ablata tamen non est. Manet quae creata est, sed movere se nequit ad quod est data; vivit, non viget. Sic et in phreneticis non minuitur innata rationalitas, sed in sic affectis nullus ejus motus existere valet. Cum fuerit urata gravis passio, non redditur, sed resuscitatur consopita ratio. Sic et concreata homini libertas arbitrii, non est penitus vel ex parte ablata, sed peccato ligata: eadem est quae facta est, sed est aliter affecta. Et, ut sic dicam, est libertas conditionis, est libertas dispositionis, est libertas affectionis. Prima naturae est, et ideo semper bona est; sed nisi sanata fuerit, nec secunda erit ad bonum, nec tertia in bono. Prima in naturali aptitudine consistit; secunda, in habitu bene vel male constitutae mentis; tertia, in usu. 0205D Ideo nisi fuerit aptitudo naturalis adjuta per gratiam, nec habitus, nec actus voluntatis ad virtutem spectabit. Invalida est arbitrii libertas: propterea ubi arbitrium succumbit, afflet auster, et statim aromata fluent. Non habet generosam hanc libertatem et vere liberam, quae est ad bonum et in bono, nisi Spiritus liberaverit. Idcirco, Domine, emitte Spiritum tuum, ut conferat et posse et velle per gratiam, qui primo possibilitatem ad utrumque contulit, dum naturam hominis condidit. Tres supra enumeravimus, libertates. In tertia velle quidem adest, in secunda subest, in prima consideratur ad duas reliquas potentia naturalis. Ergo prima vocetur potentia; secunda, potestas; tertia, voluntas. Non videtur idem, naturalem potentiam ad aliquid habere, et 133 illud 0206A posse. Multa siquidem ad quae naturaliter potentes sumus, non statim illa possumus, ubi connata facultas aut infirmitate praepeditur, aut arte usuque destituitur. Frequenter ad horam oculus videre non potest, cum tamen naturali non deficitur potentia visus: adest habitus, et abest usus. Naturaliter potens est videre, sed actualitor non potest. Sic et naturalis libertas arbitrari manet quidem, sed impedita peccato: ideoque non valet habere tertiam illam libertatem, quae est in bono, nec secundam quae est ad bonum. Prima manet mutata quidem, non imminuta: reliquae nec manere dicendae sunt. Non enim post peccatum, liberum nobis relinquitur bonum velle; ideo nec residua libertas est, quae consistit in bona voluntate: sed per gratiam haec ultima inspiratur, 0206B et secunda reparatur, et prima naturaliter creatur.

5. Dicta haec sint de libertate, qua bonum volumus, quoniam est ex gratia. Sed est alia libertas nihilominus per gratiam, qua non modo bene volumus, sed bonum ipsum affectuose. Illa libertas semper in voluntate est, ista non sic. Semper enim libere volumus, affectuose non semper. Affectus ad libertatem non-spectant arbitrii. Nec tamen plane libera est bonae voluntatis libertas, si affectuosa non fuerit; sed cum auster afflaverit, statim affectiones aromaticae fluent. Non premuntur ut exprimantur; libere fluunt. Voluntatem sanctam frequenter taedium quoddam et tristitia comitatur; sed affectiones dulces cum illis iter non habent. Aromaticae sunt odoratu, et tactu pariter gratae: dulciter sentiuntur, et 0206C dulciter recoluntur, dulciter fluunt, et dulciter profluunt. Sibi fluunt, et aliis profluunt. Aromatici utrique sunt intus affectus; et foris affatus. Ad ista potest aspirare libertas arbitrii, sed de arbitrii libertate non pendent. Sicut affectiones malae contra bonam voluntatem saepe sunt, sic bonae, cum adsunt, etsi cum ipsa sunt, ex ea tamen non sunt: libera est sine istis, et quasi liberalis redditur ex istis. Voluntatem ipsam liberiorem efficiunt, sed ex ejus libertate non fluunt. Fluunt autem cum auster perflaverit. O dulcis auster et vere optabilis, cujus spiritu hiemalis rigoris horrida solvitur facies, et jucundae novitatis verna temperies arridet in hortis, et nova temperies, et autumnalis ubertas! Nam in 0206D fluxu aromatum, fructuum signatur maturitas. Ecce quam bonum, et quam jucundum in cubilibus et in hortis aromatum auram hanc exspectare tam dulcem, renovantem et recreantem fructus Spiritus, profundentem aromata, spargentem odores! Mitte, Domine, hunc Spiritum nobis, qui post aquilonis horrorem hortulum nostrum nova facie vestiat, luctum nostrum vertat in gaudium. Aut si quid boni significat aquilo, illum cum austro simul invita. Jungant officia, et partes suas assequatur uterque. Aquilo stringat, auster resolvat. Stringat ille lasciviam, hic animum in gaudia proflua laxet. Ille continentiam praestet, iste conscientiam exhilaret. Ille contineat, et iste repleat. Factus sum, inquit, sicut uter in pruina, et justificationes tuas non sum oblitus 0207A (Psal. CXVIII, 83). Bonus uter sic congelatus et infusus. Foris continentiae pruina, intus repletio justitiae. Bene uterque flat, quando exteriora gelido quodam continentiae spiritu rigent, et interiora rigantur profluis gaudiis.

6. Et ut austri flatum ad interiora deflectas Perfla, inquit. Qui perflat, in intimis flat, et impenetrabile nihil est illi: spiritus iste subtilis est, acutus, et mobilis, perflans non inflans. Scientia inflat (I Cor. VIII, 1): charitas perflat. Charitas interior est quam scientia, et ad secretiora pertingit. Omnia interiora perflat Spiritus, qui scrutatur etiam profunda Dei. Ubi perflaverit, et quasi perflaverit ista; ibi scientiarum aromata utiliter fluunt, meditationes, orationes, suspiria, singultus, lacrymae, ipsa colloquia. 0207B Omnia velut aromata fluunt, quae de charitate ducunt originem. Omnia quae procedunt de ea, quasi aromatica sunt, gratia plena. Chara sunt, et copiosa sunt; aromatica sunt et fluentia sunt. Plena sunt quae de charitatis plenitudine procedunt. Plena sunt, et expressa non sunt, nec torcularis violentiam patiuntur ejus aromata. Torcular in hoc horto non legis exstructum: nam vicem torcularis obtinet auster. Afflata quam calcata melius fluunt. Gratuita enim, ut diximus, sunt, non extorta metu, sed spiritu fusa. 134 Sunt qui aquilonem et austrum ad hujus saeculi adversa et prospera trahunt. Et quidem gemina hac tentatione vexata Ecclesia Dei, bonae semper affectionis et opinionis abundat aromatibus. Ideo his tentationibus perflandum dimittit, eo quod 0207C abundare novit, et inopiam pati. Locus iste latiorem exsecutionem exoptat: sed in calce haec tantum quasi leviter tetigisse sufficiat. Sequens sermo ad mutuas invitationes sponsi et sponsae transibit, si gratiam nobis praestare dignetur Jesus Christus, qui vivit et regnat Deus.

SERMO XL. Veniat dilectus meus in hortum suum, ut comedat fructum pomorum suorum. Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Messui myrrham meam, etc. (Cantic. V, 1.)

1. Quam longe, fratres, a conversatione mea sunt verba votorum istorum. Aviditatem Dominus novit, sed ausu destituor. Quidni? non est hortus mihi, qualem supra Christus depinxit: non sunt poma, 0207D quibus avide vescitur; non fructus aromatici; non fons irrigans; non altus puteus aquarum viventium: magis autem in hortum meum ascendit horror spinarum et veprium. Non audeo te, bone Jesu, in talem hortum vocare, nisi forte ut evellas, et disperdas, et dissipes primo, et plantes postea; et sic tempore congruo de plantatione comedes dexterae tuae. Felix anima quae te invitare digna est ad fructus jam maturos, ad fructos paratos, et acerbitatis nihil habentes. Atque utinam acerbitas sola nostris accusetur in fructibus; utinam immaturi sint, dummodo mali non sint. Frequenter poma quae genere bona sunt, tempore nondum grata sunt, sed immaturitate sola 0208A displicent. Felix hortus cujus omnes fructus et natura boni sunt, et tempore congrui. Neutrum deesse novit pomis suis sponsa, ad quorum comestionem dilectum provocat. Veniat dilectus meus in hortum suum, ut comedat fructum pomorum suorum. Vide quam morose et modeste, et post multa praeconia facta sit haec invitatio. Non enim praesumit haec dilectum invitare: non sitit delicias, donec delicate satis se novit descriptam. Quid enim? putatisne Jesum delectabilem illum adventum praesentiae suae illis indulgere, qui praedictis non sunt praediti dotibus, nec laudibus digni? Temerariae praesumptionis puta, si, prius quam aptus sis ad contemplationis usum, Jesum invitas. Tu illum ad deliciandum tecum sollicitas, qui forte sordes adhuc delictis? Hortus tuus sentibus horret 0208B et sterilescit, et illuc Jesum invitas? Invita illum, non ut jam delectetur, sed ut deleat quod plantavit dextera tua. Invita illum ut purget primo, postea plantet. In utroque labor est, sed cum delectatione decerpere veniet fructus maturos

2. Veniat, inquit, dilectus meus. Non tantum blanditur et applaudit praesenti, sed etiam in absentem inardescunt vota ipsius. Falsus amor et simulatorius absentem obliviscitur, praesenti blanditur. Non sic sponsa, non sic; sed absentem desiderat, praesente laetatur. Veniat, inquit, dilectus meus in hortum suum. Ad me quid austrum invitat? Ipse veniat, et sufficit mihi. Ipse auster est meus, ipse aroma est meum: ipse auster meus, ipse amor meus. Deus ab austro venit, et auster venit cum eo. 0208C Denique ipse plenus est gratiae et veritatis. Bene auster meus, qui serenus illustrat, et suavis illabitur. Auster meus est Christus meus, ipse hortum perflat, ipse comedit poma. Veniat dilectus meus in hortum suum, ut comedat fructum pomorum suorum. Putationis tempus jam transiit; flores pepererunt fructus quos parturierunt, hiems abiit; recessit ver, aestatem jam inclinatam maturior autumnus impellit. Veniat jam dilectus meus in hortum suum, ut comedat fructus pomorum suorum. Ecce jam venit plenitudo temporis; ideo veniat dilectus meus in hortum suum. Poma praematura sunt; ideo comedat fructum pomorum suorum. Ficulneae prima poma desiderat. Cum nondum tempus esset ficorum, accessit ad ficum 0208D secus viam, vertit folia, et nihil fructus invenit (Marc. XI, 13). Ante tempus comedendi, et ante tempus fructuum, accessit ad eam mane esuriens. Novi ego ficulneam matutinos a prima pueritia fructus ferentem, fructus primitiarum, fructus gratiae virginalis. Nec erat haec ficus plantata secus viam, sed in horto, 135 et in horto concluso, in horto quem circumdat disciplinae maceria, et arcta custodiae sepes. Fecunda plane ficus, et pulcherrima inter alias specie. Frequenter declinavit ad eam Dominus Jesus, illud forte dicens: Sub umbra ejus quem desideraveram sedi, et fructus ejus dulcis gutturi meo (Cantic. II, 3).

3. Sed utinam fructus quos protulit servasset. 0209A Utinam improba furis manus non depraedata esset eam. Nunc autem optimos fructus tulit, et eos qui renasci non possunt. Alii succreverunt in locum eorum, id est pro virginali continentia, amara poenitentia. Quam dulcius illo nativo fructu, quam hoc subsecutivo, et te et dilectum cibabas? Vae miserae tibi! quando veniet dilectus tuus, quae tibi mens, quae facies, quis vultus erit? Quo te vertes prae pudore, quae pudicitiae fructus perdidisti? quo te vertes, cum accedet, cum vertet folia tua, et solitos fructus non inveniet, pudebit illum prae confusione tua. Becole verba voti virginalis, consecrationis tuae verba recense. Sub his foliis attende, quia jam non est proprius fructus, fructus integritatis, fructus virginitatis. Tales consecrati sunt, sed jam ablati 0209B sunt. Non bene conveniunt consecratio et corruptio. Laesa virginitas condonari solet, sed redonari non valet. Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei, sed igno miniosa facta sunt in te. Cum confusione duplici et rubore de caetero in planctu agnosce partem tuam. Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum, et plorabo lapsam non vilem de plebe, sed quasi primam in virginali grege? Quis, inquam, dabit mihi fontem lacrymarum? Nam ipsa quae lapsa est, lacrymis tota pereffluit, per ora irrigua lacrymarum rivi defluunt Alta suspiria et anxii gemitus produnt quod contigua semper culpae confusio supprimit. Vidi in misera facie dejectum vultum, fractas genas. Singultus sermones intercidebat: a lapsu continere noluit, a lacrymis continere non valet. 0209C Age quod agis, fructus dignos poenitentiae. Innovet te dolor, moerore consumere, cum propheta dic: Nolite incumbere ut consolemini me, amare flebo (Isa. XXII, 4). Flebo et ego tecum. Forte dilectus tuus et ipse collacrymabitur tibi, qui Lazarum flevit (Joan. XI, 35). Forte plus ille flet. Plus dolet qui plus diligit. Miserationes ejus multae sunt: ideo, inquit propheta. non sumus consumpti (Thren. III, 22). Denique nec tu consumeris, quia consiliarius est tibi consolator, convertens animam tuam. Quomodo (ut dicam quod intelligi vix potest) non permovebit ipsa, dissimiliter tamen, ejus affectum, luctus tui miserabilis facies; dum ipse, qui retracto moeroris tui seriem, dolore cordis tangor intrinsecus? 0209D Si feceris dignos poenitentiae fructus, revertetur iterum dilectus tuus in hortum suum. Nam poenitentiae poma libenter comedit. Beatius tamen, si primaevae puritatis fructus intactos quis servet. Bonum est in maturitate praevenire, et perseverare in ea.

4. Ideo sponsa praevenit in maturitate, et dicit: Veniat dilectus meus in hortum suum, ut comedat fructum pomorum suorum. Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Vehemens amator est Dominus Jesus: ad unam invitationis vocem advolat libens in hortulum sponsae. Quasi praevolat et praevenit in maturitate, Veni, inquiens. Accipiatur hoc verbum imperativi sensus, et apte cohaerebit quod dicit, Veni. Non est piger, non parcus retributor, sed incontinenti sponsam reinvitat: Veni in hortum meum, soror 0210A mea sponsa. Messui myrrham meam cum aromatibus meis. Durus est affectus quem non permovent invitationes et reinvitationes istae tam dulces. Quid hac vicissitudine gratius? quid mirabilius est hoc commercio? O admirabile commercium! Dilectus Dei Patris, gloria coeli, Angelorum deliciae, ad hortulos nostros invitari se permittit, et ad suos reinvitare non praetermittit. Et qui noster est hortus, verius dicitur ipsius. Non enim ait, Veniat dilectus meus in hortum meum; sed, in hortum suum. Jure quidem, in suum, quoniam ad ipso datum, et ipsi debitum, et certe deditum. Veniat dilectus. Veni, soror mea sponsa. Magna dulcedo, et apta distinctio. Illa desiderat, et ille imperat. Haec dicit, Veniat: hic dicit: Veni. Ego, inquit, sto ad ostium, et pulso: 0210B si quis aperuerit mihi, introibo et coenabo cum illo, et ipse mecum (Apoc. III, 20). Non habes necesse, o bone Jesu, morari ad 136 ostium sponsae: ipsa enim te votis ultro interpellat. Redde vicem, reinvita illam. Sedisti ad mensam ejus, vide quanta sint apposita tibi, sciens quia et tanta oportet te praeparare. Tanta, inquam, et sufficit ei. Hoc autem dico: totam se impendit, tu te totum repende. Quomodo totum erit, si illa se totam dat, tu te dimidias? Exiguum tuum, plus est toto illius. Totum ejus, portio est quaedam gratiae tuae: ideo et suus tuus est, et tuus suus est hortus.

5. Veni in hortum meum. Ego, fratres, in horto sponsi copiosum illum, et delicatum, et gloriose consitum paradisum virtutum Christi libenter accipio, 0210C quas secundum geminam naturam vel ab aeterno habuit, vel accepit in tempore. Ergo secundum hunc modum hortum sponsae statum animae vel Ecclesiae interpretare, et virtutum affectuumque dotes, quibus ditatur a sponso. In isto considerantur bona corporis; in illo, capitis. Pulchra utrobique contemplationis cibatio. Sed quid illa ad istam? Quanto gloria Christi, vel animae, vel Ecclesiae praecellit virtutes, tanto delectabilior in hunc hortum ingressus. Ad illum operatio plus spectat, ad istum, contemplatio sola. Sponsa, etsi laetatur de illo, laborat cum illo, et in sudore vescitur pomis suis: in istum cum introducta fuerit, nihil reliquum est nisi deliciae tantum. Suum tuetur, et istum intuetur. Nec intromittitur 0210D in istum nisi de illo, hoc est, de actione ad usum speculationis. Aut si contemplationem in illum sponsae hortum admittimus, similis est actioni. Utique de illis multis ordine commodo venitur ad hanc myrrham. Non enim nisi in abundantia virtutum ingredietur in hortum dilecti. Ingredieris, inquit Job, in abundantia sepulcrum (Job. V, 26). Melius tamen hic sonat in hortum. In sepulcro innuitur quies et quaedam a curis occultatio; in horto exprimitur intuitus et epulatio: in sepulcro feriamur; in horto fruimur. Sicut ergo in sepulcrum nonnisi in abundantia ingredimur, sicut scriptum est; multo minus in hortum. Ideo sponsam de horte in hortum invitat: Veni in hortum meum, soror mea sponsa Ingredere, ingredere, sponsa, in contemplationem 0211A virtutum dilecti tui; ingredere in delectationes ejus, memorare justitiae ejus solius. Ibi Deus, Deus tuus docebit te in jucunditate, et deducet te mirabiliter dextera sua. Cibabit te pomis vitae et intellectus. Myrrham et aromata messuit tibi.

6. Messui, inquit, myrrham meam cum aromatibus meis. Immortalitatem enim et incorruptibilitatem messuit post mortem. Myrrhae siquidem beneficio corpora mortuorum perdurant illaesa. Myrrham, inquit, meam. Bene suam, quam et primus accepit, et solus impartit. Primitiae enim Christus, deinde qui sunt Christi. Per illum resurrectio mortuorum, qui primus resurgens jam non moritur. Bona talis myrrha, et melior quam haec usitata, quae carnem mortuam non sinit putrescere: nam ista redivivam 0211B non sinit deficere. Erat et myrrha ejus praecellens et singularis illa castitas virginalis, quae nullum titillationis motum surgentem sensit, nec fomitem habuit; in quo nec motus est talis repressus, nec fomes remissus: praeventus est enim in unctionibus myrrhae, et myrrhae suae. Aliorum eatenus est efficax myrrha, et continentia pertingit, ut servet a corruptione: haec a corruptibilitate carnem dominicam custodit intactam. Aliorum myrrha corruptionem carnalis incentivi subsequitur: haec incentivum praevenit omne. Illorum excludit, et hujus praecludit. In Jesu nec causa, nec corruptio: in ejus Matre etsi causa, non tamen corruptio: in aliis omnibus et causa et corruptio. Myrrha nostra motus exsurgentes carnalis concupiscentiae reprimit: myrrha 0211C Mariae tales motus nescivit: myrrha Jesu taliter movendi nec causam, nec originem habuit. De plenitudine ejus omnes accepimus, et myrrham de myrrha. Myrrha nostrae castitatis, munere et imitatione ipsius est: ideo cum in nobis myrrham metit, suam metit. Utinam in me multam myrrham inveniat, quam metat. Myrrham cum aromatibus: id est abstinentiam mali cum affectibus boni; districtionem carnis, et devotionem cordis; sive temperantiam a licitis, sive tolerantiam in injuriis accipiamus. In myrrha bene utriusque virtutum aromata sociantur. Haec est enim gratia si benefacientes flagellamur, si, ipsi nosmetipsos foris affligentes. 137 eo ipso suaviter intus afficimur. Multam de 0211D martyris Laurentii, cujus festa nunc agimus, agro myrrham demessuit, aromata multa; confessionis myrrham, confessionis aromata. Ad ignem enim applicatus Christum confessus est; corpus suum tradidit, ita ut arderet; facultates dispersit pauperibus. Caro ejus cremata est propter Christum, sed cor magis in Christo: ideo de craticula vocatur ad hortum. Et dum in craticula erat, ab horto non aberat. Nunc tantum in horto, non tamen totus in eo. Caro ejus adhuc in corruptione tenetur, nondum refloruit: reflorebit autem cum fuerit corpus humilitatis nostrae conforme corpori claritatis Jesu. Tunc metet immortalitatis myrrham, quam ipse praemessuit, et aromata multimodae gloriae. Tunc vere invitabit et dicet: Veni in hortum meum, soror 0212A mea sponsa. Tunc gloriabitur plene cum aromatibus suis se myrrham messuisse. Tunc enim et passionis suae, et precum, quae in aromatibus signantur, potietur effectu. Cum clamore siquidem valido et lacrymis preces offerens, exauditus est pro sua reverentia, factus omnibus optemperantibus sibi causa salutis aeternae (Hebr. V, 7, 9). Volo, inquit, ut ubi ego sum, illic sit et minister meus (Joan. XII, 26). Ubi, nisi in horto suo? Erit hoc in generalis resurrectionis completione: nihilominus tamen et modo fit per contemplationem.

7. Quasi enim in hortum ejus ingredimur, cum affectuose condigneque et desideranter speculamur quales futuri sumus per ipsum, et qualis jam resurgens factus est ipse pro nobis, et in exemplum 0212B nobis. Quid dico, Resurgens? et ante resurrectionem omnis conversatio ejus, horti pulcherrimi gratiam praefert; sed quod ante plantavit, postea messuit. In resurrectione, et maturitatis et messionis est tempus, quando unusquisque laborum suorum fructus percipiet. Quod ergo nos in hortum suum vocat, quod myrrham et aromata sua se messuisse subnectit; ad contemplandam resurrectionis gloriam hortatur, quae futura est per ipsum in nobis, vel quae jam in ipso praecessit pro nobis. Nonne jucundus et vere delectabilis progressus introire in hortum Christi, introire in plantationes Domini quodam prospectu de virtute in virtutem ejus? Prospectu, inquam; non audeo provectum dicere. Nam ad virtutum ipsius veritatem et plenitudinem quis 0212C sibi provectum pollicetur? Jucundus digressus plane, et commodus quidem. Nusquam magis humanae mentis fastus reprimitur humiliatione, nec fames contemplatione satiatur, nec fastidium excitatur aemulatione. Comparatio humiliat; imitatio exercet; consideratio delectat. Prima premit; secunda provocat; tertia pascit. Premit immensitas; provocat honestas; pascit veritas.

8. Denique paulo post ipse dilectus, ipse sponsus amicos et charissimos sibi invitat, ut comedant et bibant, et inebrientur: quoque major illis innascatur aviditas, de suo prius blanditur et proponit convivio: Comedi favum cum melle meo. Tuum, Jesu bone, utrumque est, et illud mel quod das, et illud 0212D quod es. Sed hoc in loco mel illud quod es ipse, nostrae intelligentiae se promptius offert. Cur non dicis favum tuum, sicut mel tuum? Cur hac distinctione nunc uteris? Et favus tuus est, sicut et mel tuum: quamvis manifeste istud exprimas, cum illud sileas. Tua est utraque natura; sed divina tua, et quasi naturaliter tua, humana non est quasi naturaliter tua, sed magis assumpta, et dignatione tibi effecta est naturalis. Comedi favum cum melle meo. Ante sacrae conceptum Virginis quasi mel solum erat, et sine favo, nondum incarnata Divinitas. Postea mel in favo, Deus in homine: nunc autem favus in melle, homo Deitate vestitus. Et si cognovimus Christum secundum carnem, sed jam non cognovimus, ait Apostolus (II Cor. V, 16). Sicut 0213A erat Deus reconditus in carne, sic nunc vice versa ipsa caro est occultata in Deo: et si glorificata est caro illa, ut jam spiritualis sit, et infirmitatis nil habens, tamen est occulta quodammodo, dum magis eum, in eo quod ipse est Deus, attendimus et adoramus. Quodammodo carnis favus deitatis in melle reconditur, dum admirationem nostram et fidem ad se traxit ex integro manifestatae reverentia majestatis. Jam ergo post resurrectionis gloriam Christus comedit favum cum melle suo, et sine carnalis infirmitatis injuria in assumptae carnis substantia 138 delectatione divina et sibi sola nativa perfruitur. Comedi favum cum melle meo: bibi vinum meum cum lacte meo. Jam dieis tuum esse utrumque tam lac quam vinum. Tua sunt enim 0213B utriusque jura naturae, utriusque propria, non alterius vitia: et sicut bibit vinum novum, ita et lac novum. Cum lacte, inquit, meo; id est, cum lacte novitatis tuae, non infirmitatis nostrae.

9. Curre, sponsa, propera ad tam dulce convivium, ubi vinum est sponsi, ubi lac, ubi favus non inanis, non vacuus, sed melle plenus. Mel invenisti, comede quod sufficit; nam tu ad totum non sufficis. Ipse autem Jesus non comedit ad mensuram, sed totum comedit, qui sufficit ad totum. Tibi dicitur, Ne sis scrutator majestatis, ut non opprimaris a gloria (Prov. XXV, 16, 27): ipse scrutatur omnia etiam profunda Dei. Nemo novit Patrem nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare (Matth. XI, 27). Ipse totum 0213C comedit, ipse cui vult, et quantum vult impartit: quasi participium tibi pollicetur hujus cibi, se refectum gloriando. Si datum fuerit in escam tuam fel, et aceto in siti fueris potatus, memento quia talia passus est Jesus. Gustavit illa in cruce, non bibit (ibid. XXVII, 34), velocem amaritudinis transitum signans. Bibit autem vinum cum lacte suo. Non turbatur amplius ad monumentum pro Lazaro, non tristatur usque ad mortem, non sub ipsa morte aceto et felle potatur. Vetera transierunt, nova successerunt. Turbatio illa, tristitia, taedium, dispensatorie ad horam suscepta de homine veteri, in lactis dulcedinem novam demigrarunt. Bonum vinum, quo hausto oblivioni traduntur priores angustiae, 0213D et non ascendunt super cor; sed novis, et puris, et lacteis in carne jam resuscitata potatur affectibus, quando nulla jam de reliquo injuria, molestia nulla, aut in anima, aut in carne, sicut prius, vel assumitur, vel sustinetur; sed acetum cum felle mixtum, quod degustavit praelibans non bibens, in vini et lactis transivit saporem. Hanc et tu, fidelis anima, quae sponsae dignitate perfungeris, hanc, inquam, et tu tibi commutationem futuram confide. Ideo haec in se completa praedicat, ut tibi tu similia discas sperare: tecum enim convivari vult, tecum bibere: Non bibam, inquit, de hoc genimine vitis, donec bibam illud novum in regno meo (Matth. XXVI, 29). Hoc tibi regnum significat, cum ad hortum te vocat, ad hortum deliciarum, ad paradisum voluptatis, 0214A ad fructus maturos, ad fructus jam perceptos a se, et a te percipiendos. Tunc bibes vinum cum lacte, ut obliviscaris prioris angustiae, et novae resurrectionis degustes dulcedinem, praestante Domino nostro, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLI Messui myrrham meam cum aromatibus meis, etc (Cant. V, 1.)

1. Messui myrrham meam cum aromatibus meis, comedi favum cum melle meo, bibi vinum meum cum lacte meo. Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Putate, fratres, vocationem hanc ad saeculi finem referri, quando, completis omnibus sacramentis Ecclesiae, ipsa invitatur ad regnum; quando mittet 0214B Dominus messores angelos, eo quod regiones albae tunc erunt ad messem. O felicia tempora primitivae Ecclesiae! Quam uber tunc erat ager illius, quam copiosos producebat fructus! quanta in martyribus erat fecunditas myrrhae, quot apes perfectioris et mysticae doctrinae favos operantes! Putares inter ipsa initia fidei, cum verbi semina mitterentur, messionis jam esse tempus, et quasi maturas ad falcem regiones albere. Quid moraris, Jesu bone? cur sponsam non invitas in hortum? Nonne jam dicere potes: Quia messui myrrham meam cum aromatibus meis, comedi favum cum melle meo, bibi vinum meum cum lacte meo? Ubi nunc martyres in myrrha, ubi doctores in favo, ubi ferventes spiritu, qui signantur in vino, et simplices in malo quos 0214C lactis dulcedo figurat? An non ager Ecclesiae tuae jam tanta gloria nudatus videtur? Multiplicasti gentem, sed non magnificasti laetitiam? (Isai. IX, 3.) Multi credentium fructus, sed aromata pauca. Praecessit autumnalis ubertas primis illis nascentis Ecclesiae diebus: nunc hiemalis horror perurget. Praecesserunt ubertatis anni, nunc sterilitatis incumbunt. 139 Post spicas florentes et laetas, steriles et uredine confectae exsurgunt. Cur non dicis jam, bone Jesu: Veni in hortum meum, soror mea sponsa? Quid exspectas? cur moras nectis? An ut post hanc hiemem autumnus redeat? laetabuntur adhuc coram te, sicut laetantur in messe. Tunc benedices coronae anni benignitatis tuae, et campi tui ubertate replebuntur. 0214D Pinguescent speciosa hujus nostri, quod nunc videtur, deserti (Psal. LXIV, 12, 13); et persecutionis fervor novissimae, maturitatis canam albedinem messibus nostris inducet. Multiplicabuntur in senecta non deficiente, non confecta, non sterili, sed in senecta uberi: et bene patientes erunt, ut annuntient. (Psal. XCI, 15, 16). Patientes, propter martyrium; annuntiantes, propter verbum. In patientibus myrrham metes, in annuntiantibus comedes favum. Tunc electos tuos compunctionis vino potabis, consolationis lacte immixto. Nisi enim abbreviasset Dominus dies illos, salva esse non posset omnis caro.

2. Metit etiam nunc Dominus, etsi non quantam tunc myrrham, tamen multam myrrham afflictionis spontaneae. Favum comedit cum melle, et expressa 0215A spiritualium dulcedine sensuum, continentibus figuris nos facit oblectari. Vinum cum lacte bibit, quia sublimes sensus et excedentes contemplationes fidei et morum simplicitate temperat et indulcat. Zeli fervorem diligit, si tamen adsunt lactea quaedam fomenta parvulorum. Cum fuerint expensa haec omnia, cum pertransierint tempora martyrum; cum doctores quasi quidam favi sapientiam continentes in mysterio absconditam, ministerium compleverint suum, et, disputationibus haereticorum pressi, melleam doctrinam profuderint; cum numeros suos et dies compleverint vel parvuli qui lacte foventur, vel ferventes spiritu qui inebriati vino gratiae obliviscuntur quae retro sunt: cum consummata haec omnia fuerint 0215B unum iota de lege donec omnia fiant (Matth. V, 18)>, tunc exsultabit omnis Ecclesia sanctorum a tam dulci auditu, Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Messui myrrham meam cum aromatibus meis, comedi favum cum melle meo, bibi vinum meum cum lacte meo. Messui, comedi, bibi: praeteriti sunt temporis haec verba, et consummationem completam significant, ac si dicat, Consummatum est. Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Messui myrrham meam cum aromatibus meis. In hortum illum, ubi prope erumpens nulla urtica liliorum gratiam contristet, ubi vernantem rosam asperitas spinarum non violet, ubi arbor nulla est cujus sit interdictus accessus. Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Messui myrrham meam cum aromatibus meis. Audite 0215C quia non metit nisi quod suum est, nisi quod ipse praeseminavit. Vere servus ille malus et piger, qui pigritiae suae causam in dominum interpretatione maligna transfudit: Scio quia homo austerus es, tollens quod non posuisti, et metens ubi non seminasti (Matth. XXV, 24). Bene piger, in quo dominus non invenit quod meteret: et vere malus, qui diligentiam metentis domini in duritiam perverso sensu convertit, infructuose quod acceperat servans, et injuriose de bono domino sentiens. Non metit Dominus Jesus nisi quod seminavit, non metit nisi suum. Quod inimicus homo superseminat tritico suo, non metit illud, sed mittet Angelos qui colligant zizania, et faciant fasciculos ad comburendum, 0215D qui colligant de regno ejus omnia scandala (Matth. XIII, 24-30, 37-42). Ergo prius regnum suum purgat a scandalis, agrum suum a zizaniis, et hortum suum ab inutili germine, ut nonnisi suum metat et colligat.

3. Si modo veniat Jesus, sonet vox angeli, terribiliter intonet novissima tuba, producatur judicium, ignis in conspectu ejus exardescat, advocetur coelum desursum, et terra discernere populum suum (Psal. XLIX, 3, 4), si jam haec omnia subito vos praeoccupent; de meritis vestris quam teneretis sententiam? Ubi vestro essetis collocandi judicio? inter sanctos 0216A ejus qui congregabuntur illic, an inter eos qui congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum? inter zizania, an inter aromata? An forte etiam vestrum de vobis arbitrium haesitat? Quis gloriabitur in agro suo se nihil habere zizaniorum? Felix in quo parum quid est, et id ipsum non excultum, non fotum, sed furtivum et latitans in quadam aromatum ubertate, et quod, 140 statim cum advertit, avellit homo ab horto suo. Vae mihi, Domine, ab imperfectione mea, si homo durus es, si exactor austerus, si tollens quod non posuisti, et metens quod non seminasti! Vae mihi, si totum metis quod seminasti, sine remissione et pietatis respectu! nam non totum, quod in me seminasti, excrevit. Utinam myrrhae meae acceptum digneris habere 0216B fasciculum, ut in medio uberum tuorum commoretur. Utinam aromatum meorum vapor exiguus ad modicum parens ad te ascendat. Nam quando tibi offeram integrum favum mellis? quando tibi offeram meditationem assiduam in lege tua? quando puram et plenam intelligentiam spiritualium sacramentorum? quando sapientiam melleam, quam Paulus loquitur inter perfectos? (I Cor. II, 6.) Nam sicut cellulis favus mellis, ita purissimis figurarum sacramentis coelestis sapientia continetur, ut mutua collatione et sacramenta veritas figurata commendet, et non parum gratiae trahat ipsa veritas talibus quasi cellis expressa. Quando tibi in quodam cordis mei cratere, vini et lactis illam potero temperaturam miscere? Rara est mixtura haec, ut qui mente 0216C excedit Deo, sobrius esse discat, ut alta sciens consentiat humilibus; parvulus fiat, qui puriori inebriatur intellectu.

4. Quantus favus, quam ingens, quam uber ad coeleste his diebus est translatus convivium, domnum Rievallensem dico abbatem, cujus nobis dum locum istum tractamus, nuntiatus est transitus. Videtur mihi in illo, dum sublatus est, hortus noster esse nudatus, et grandem agricolae Deo resignasse fasciculum myrrhae. Nullus talis in alvearibus nostris relictus est favus. Utrumque in illo cernere erat, et mellis favum, et myrrhae fasciculum cum aromatibus bonis. Quis illo vel vita purior, vel doctrina prudentior? Quis magis illo vel aegrotus in carne, vel alacer in spiritu? Sermo ejus, quasi cereus, 0216D melleam effundebat scientiam. Carne languidus, magis tamen intus in spiritu coelestium amore languebat. Myrrhata carne, mente aromatica, crematione continua, indefessi amoris odoriferum incensum offerebat. Corpore desiccato et arido, anima ejus sicut adipe et pinguedine replebatur: ideo labiis exsultationis laudabit Dominum semper os ejus, favus distillans labia ipsius. Nam totus conversus in labia, modesto vultu, et totius corporis habitu tranquillo, serenos animi prodebat affectus. Sensu perspicuus erat, sermone non praeceps. Modeste rogabat, 0217A reddebat modestius, molestos sustinens, molestus nulli; acute intelligens, morose referens, aequanimiter ferens. Memini frequenter illum, cum coeptum de assidentibus aliquis interrupisset sermonem importune, verba suspendisse, donec alter totum effudisset spiritum suum: et cum importuni sermonis impetuosus defluxisset gurges, eadem qua sustinuerat tranquillitate, suspensum verbum resumpsit, opportuno loquens, et opportune silens. Velox ad audiendum, ad loquendum tardus, sed non tardus ad iram (Jacobi, I, 19). Quomodo ad iram dicendus est tardus, ad quam magis inventus est, ut sic dicam, nullus?

5. Bene favus, quia sinceris undique compositus et consitus cellis, in omni actu, sermone et gesta 0217B internae putabatur dulcedinis mella sudare. Felix in quo Jesus integrum favum, quem comedat, invenit, crassum, non exsiccatum. Vide naturam favi: quasi galeato capite est, propter formam vasculi cui innascitur. Deinde de superioribus pendet, et de superioribus prodit. Bona, secundum Paulum, galea spes salutis aeternae (I Thess. V, 8). A spe siquidem supernorum, omnium actuum caput et totius intentio vitae inchoare debet, et illi cohaerere, ad hanc tendere, et hac se contra omnia tentamenta tueri. Si videris hominem, propter spem supernorum, in omni actu, etiam adverso casu, repleri gaudio spiritus, qui super mel dulcis est; quid hunc nisi favum credideris in cunctis cellulis melle redundantem? Quid? cum hominem cernis capacem sensu, 0217C conversatione compositum, actuum et vitae aequabili commensuratione cohaerentem sibi, talibus undique vasculis consertum, vacuis tamen, et spei quae est reposita in coelis, melleo exhaustis liquore; numquid aliud tibi quam favi arentis siccitatem depingit? Duplicatum 141 quidem incommodum, si simul fuerit et dissipatus dissolutione, et indevotione quadam desiccatus. Aliud tamen est si servat speciem, ut mentiatur virtutem: aliud si integritatis formam, et infundendae favorem spe bona gratiae refert, ut dono spiritualis dulcedinis receptacula apta non desint, et idoneae cellulae melli superno.

6. Noster autem hic favus, de quo loquimur, integer erat, et interno liquore exuberans. Plenus erat cellularum, hac illacque distillabat dulcedinem, sermonis 0217D divini assiduus operator favos componebat. Boni favi, quibus adhuc integris multorum quotidie indulcantur fauces. Molestam non sectabatur subtilitatem, quae plus contentionis, quam instructionis ministrat materiam. Circa moralem operosus scientiam, cultissimis illam verborum cellis committebat. Prudeus erat eloquii mystici, quod inter perfectos dispensabat. Lactea in salutem et consolationem parvulorum exuberabat doctrina, cui tamen laetificantis et inebriantis sermonis vinum saepe latenter immiscuit. Ita est. Lac ipsius vini obtinebat virtutem. Simplex ejus institutio, et sermo lacteus animum auditoris in quemdam inebriantem alienatae mentis excessum furtim arripere consuevit. Unde 0218A qui potabatur, jure dicere poterat; Quia bibi vinum cum lacte. Imo in lacte noverat ista temperate miscere, et in altero utrumque largiri. Facili ad aedificandum utebatur materia, sed vehementiam inebriantis gratiae sentires in verbis. Facilis inerat ei intellectus, sed affectio vehemens.

7. Dolendum quidem quod tanti viri subtracta est nobis copia, sed nihilominus gloriandum quod talem de hortulis nostris fasciculum myrrhae ad coelestem illum hortum praemisimus. Illic ornamentum est, qui nobis hic fuerat adjumentum. Et si vacuata videntur alvearia nostra, et hortus nudatus; multos tamen reliquit manipulos, de quibus potens est Deus per virtutum incrementa creare fasciculos. Quod et in tota operatur 0218B Ecclesia, donec per successiones continuas, omnium graduum dispensatione completa, sponsae suae jam perfectae et consummatae dicat: Veni in hortum meum, soror mea sponsa. Messui myrrham meam cum aromatibus meis, comedi favum cum melle meo, bibi vinum meum cum lacte meo. Comedite, amici, et bibite; et inebriamini, charissimi. Quod quidem etsi in generali illa Ecclesiae introductione in Domini gaudium, quae post resurrectionem fiet, perfectissime speratur; quotidie tamen angelicos cives ad congratulationis convivium invitari credimus, cum sancta quaelibet anima (sive qualem supra meminimus, sive inferioris perfectionis et gratiae) in paradisi amoenitatem transfertur, in hortos semper virentes, in locum tabernaculi admirabilis usque ad 0218C domum Dei.

8. Haec recolite, fratres, haec recordamini, et effundite in vobis animas vestras. Ignita est haec recordatio: liquescere faciet animam tuam, et in dilectationes et desideria effundi, cum transibis in locum tabernaculi admirabilis. In voce enim exsultationis et confessionis sonus epulantis (Psal. XLI, 5). Dulcis ibi uterque sonus, et amici epulantis, et Domini invitantis. Invitantis est enim vox: Comedite, amici, et bibite; et inebriamini, charissimi. Amici, inquit, et charissimi. Blanditiarum haec sunt nomina: sed hae blanditiae adulationem non sapiunt; officii et dilectionis sunt plenae. Et haec ipsa a Domino blandimenta prolata, inebriandi non carent effectu: efficacia sunt ad emulcendos eorum quibus fiunt 0218D affectus. Habent tamen inter se distinctionem, et aliquid amplius gratiae praefert charissimi, quam amici vocabulum. Vos, inquit Apostolis Dominus, amici mei estis, si feceritis quae praecipio vobis. Jam non, inquit, dicam vos servos, sed amicos, quia omnia quaecumque audivi a Patre meo nota feci vobis (Joan. XV, 14, 15). Videte et hic quamdam distantiam. Illic dicuntur amici, et hic, sed differenter. Ibi, quia faciunt; hic, quia sciunt: ibi, propter ministrationem; hic, propter mysterium: ibi comedunt, hic et bibunt. Utrimque amici, nondum tamen charissimi. Charissimis in potationem cedit ebrietas. Ipsa nominis forma superabundantiam quamdam latenter insinuat, et significat plenitudinem charitatis. Charissimus 0219A est qui charitate pienissimus est. Charissimus est qui charitate infusus et imbutus 142 est, cujus medullae et ossa et omnia interiora charitatis liquore rigantur. Nec quia charissimus est mebriatur, etsi inde charissimus est quia inebriatur. Denique, quid aliud est inebriari, nisi charitatis perfectissimae delectatione repleri? Aut forte sic distinguere volumus, ut sint charissimi plenissime diligentes; inebriati, perfectissime delectati. Comedite, amici, et bibite; et inebriamini, charissimi. Amici sunt qui vel agunt vel audiunt; charissimi, qui adhaerent. Amici agunt pro eo, et audiunt ab eo; charissimi inebriantur eo. Amici sunt, quibus nota fecit quae audivit a Patre: charissimi, quibus plenam ipsius Patris infudit notitiam. Ibi multa docentur, 0219B hic diligitur unum. In charissimis non est operum vel doctrinae distensio, sed diffusio sola, et summa amoris. Amici sunt qui contemperantur divinae voluntati: charissimi, qui inebriantur et imbuuntur amoris divini voluptate.

9. Comedite, amici. Jam non dicitur, Edent pauperes, et saturabuntur (Psal. XXI, 27); sed, Comedite, amici, et inebriamini. Quomodo pauperes, qui inebriantur ab ubertate domus Domini? quomodo paupertas ubi ubertas? Comedite, amici, et bibite; et inebriamini, charissimi. Amici vos et charissimi mihi: amici, propter dilectionem socialem; charissimi, propter sponsalem. Inebriamini, charissimi. Introduxi vos in cellam vinariam, ut ordinarem in vobis charitatem. Nec est charitas ordinata, nisi cum 0219C mens vestra fuerit vehementia charitatis inebriata. Non est ordinata, nisi cum omnibus aliis fuerit affectibus superordinata. Bonus ordo, supereminentia amoris: supereminens amor charissimos efficit. Charissimi sunt, in quibus nihil est vel charitate vacuum, vel alii negotio vacans. Ordo plenus est, cum de charis in charissimorum gradum transitur. Ordo plenus est, cum charitatis cumulo nihil adjici potest. Comedite, amici, et bibite; et inebriamini, charissimi. Omnes ibi amici, et omnes charissimi. Omnes potantur, et omnes inebriantur. Non sic autem in hac convalle lacrymarum, non sic: sed multi amici, pauci charissimi; multi potantur, non inebriantur, omnes; et qui inebriantur, iterum temperantes fiunt. 0219D Ad horam mente excedunt, et ad sobrietatem solitam denuo redeunt. Soporantur et excitantur; somnolenti fiunt, et post paululum iterum vigilant. Ideo sequitur: Ego dormio, et cor meum vigilat. Hae tamen vigiliae non videntur dormitioni succedere, sed ipsam comitari. Praestet nobis Dominus Jesus quae super haec sunt dicenda vigilanter intelligere, et vobis audire, qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLII. Ego dormio, et cor meum vigilat. Vox dilecti mei pusantis: Aperi mihi, soror mea, etc. quia caput meum, etc. (Cant. V, 2.)

1. Ego dormio, et cor meum vigilat. Post hesternum capitulum, qua rationis consequentia talis responsionis 0220A sermo infertur? Tunc erat generalis invitatio, haec est responsio quasi singularis. Ibi plures invitantur, hic unus respondet. Ibi dicitur, Inebriamini, charissimi: hic quae charissima est, quia sponsa est, dormire se refert. Ego dormio. Quid mirum si ad communem vitationem responsum redditur singulare? Multi charissimi, sed omnium est cor unum, et anima una. Una est, inquit, columba mea (Cantic. VI, 8). Amor unit, et amor inebriat. Vides quam juste fit omnium unica responsio, quos in commune charitatis vehemens liquor infundit? Vere vehemens virtus amoris, inebrians et abalienans. Vultis audire quomodo charitas abalienet animum quem inebriat? Ego, inquit, dormio: ac si dicat dilecto: Tu me ad ebrietatem vocas, et ego tota 0220B huic muneri vaco. Ego dormio, et cor meum vigilat. Ab aliis dormio et quiesco negotiis: ideo cor meum liberius vigilat ad sectandam hanc ebrietatem, et vinum potandum. Ordo mirabilis. De ebrietate dormitio, et de dormitione vigiliae. Ille dicit, Inebriamini; et illa dicit, Ego dormio. Bonus sopor mentis excessus, et alienatio ab affectibus carnis, et (si id etiam dicitur) a sensibus corporis. Tunc magis viget et invigilat amor spiritualis, cum consopitur penitus omnis passio et affectus animalis. Et dormitio et inebriatio, utraque alienationis 143 vicem praefert. Et quiddam in hoc ipso ad invicem tenent commune, quod mentem tam haec quam illa sibi abripit, et penes se manere non sinit. Utraque statum pristinum ipsi animae, ut sic dicam, furatur, et novos informat 0220C affectus. Ego dormio, et cor meum vigilat. Dormiunt alii somnum suum, et delectatio eorum in propria voluntate et voluptate quiescit. A talibus ego dormio, et vigilat cor meum tibi. Ab increpatione tua, Domine, dormiunt alii (Psal. LXXV, 7), ego ab incrapulatione. Dura haec increpatio satis, quando dissimulando suae hominem permittis desidiae, sicut est magna increpatio desertionis signum. Ab hac increpatione dormit, qui ex dissimulatione divina somnolentae securitati se tradens, dissimulantis patientiam non attendit parturire impoenitentis repulsam. Patientis longanimitas, et interim non percutientis, in verecundis mentibus vim habet; et eadem Domini tolerantia, quae mentes honestas facit 0220D sollicitas, duras ipsa reddit securas.

2. Ego, inquit, dormio, et cor meum vigilat. Dormio non increpata, sed incrapulata a vino, ad quod vocas charissimos tibi. Crapula ebrietatis tuae mundo me tollit, et tibi tradit: soporat, et excitat: saecularium oblivisci me facit, et tui non sinit. Ego dormio: dormi mecum, juxta illud quod ipse in Salomone definis, Si dormierint duo simul, fovebuntur mutuo (Eccl. IV, 11). Sic fiet ut ex dilecti praesentia ob vehementiam amoris cor meum vigilet amplius. Cor meum vigilat, cum tuus amor in eo amplius viget. Ego dormio, et cor meum vigilat. Dormio propter amici requiem, propter raptum invigilo. In somno dulci quietis meae, sollicitudo vigilantis te vigilantius somniat. Dulcis somnus, et dulce somnium, nescire 0221A alia, solum te scire: vacare tibi, et te videre, sicut hic datur per somnium, ut sic dicam, et umbram et aenigma. Bona crapula, copia vacationis et visionis istius. Visio ista habet aliquid somnio simile, eo quod non humano arbitrio et industria fiat, non ex investigatione nostra, sed ex visitatione orientis ex alto. Paulus quasi dormit, cum mundo moritur: quasi vigilat, cum vivit Christo. Dormiat utinam, fratres, anima mea dormitatione ista, et fiant vigiliae meae talium similes. Utinam juges sint, non interpolentur. Nunc autem versa vice ego vigilo, cor meum dormit; dormit spiritus, caro vigilat: et si caro dormit, non tamen statim spiritus vigilat. Indulgetur animo requies, nondum tamen ab illa gloriosa ebrietate sorbetur et rapitur. Dormit tentamentis, 0221B nondum tamen excitatur illis inebriantibus blandimentis: et quamvis frequenter gustentur, rediviva tamen novitate animam, quam inebriant, excitant.

3. Jure vigiles dicti sunt qui nunquam vinum illud inebrians digerunt, qui semper madent aeternae delectationis ubertate. Tales in Danielis libro vigiles legis (Dan. IV, 10). Bene vigiles, in quibus nihil est quod soporatione indigeat, sed totum invigilat Deo. Bene vigiles, quorum non interpolantur vigiliae. Nullus in eis animalis affectus sentitur quem deceat consopiri, ut expeditiores sint cordis vigiliae. Sunt quaedam vigiliae sollicitudinum repletae molestia, de quibus Petrus, Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester diabolus tanquam leo rugiens circuit 0221C quaerens quem devoret (I Petr. V, 8): et Paulus inquit, Vigilate et state in fide (I Cor. XVI, 13). Sed illae vigiliae nihilominus sollicitudine non carent, quibus Ecclesiae vexantur doctores, sicut evangelici illi pastores vigilantes et custodientes vigilias noctis super gregem suum (Luc. II, 8). Vigiliae istae quadam torquentur molestia ob imminentis mali cautelam. Vigiliae sponsae dormientis non continent mali cautionem, sed copiam boni. Exoccupatae enim menti vehemens amor aviditatis inexpletae vigilias indicit. Vigiliae quaedam sunt vel desiderium optatae praesentiae, vel delectatio indeptae. Vigiliae bonae, vigens et non somnolenta devotio, sive in copia dilecti praesentis, sive in concupiscentia absentis. Haec 0221D nec vigilat, nec viget, nisi inquieta, et quantum ad saeculi vel studia vel desideria consopita mente. Ideo dicit: Ego dormio, et cor meum vigilat. Et in Job legitur, quod in visione nocturna, cum sopor irruit super homines, et dormiunt in lecto, tunc aperit Deus aures (Job XXXIII, 15, 16.), tunc loquitur, tunc pulsat. Ideo hic sequitur:

4. Vox dilecti pulsantis: Aperi mihi. Jure vigilat, nesciens 144 qua hora venit dilectus ejus. Quasi continuae sunt vigiliae sponsae, et vox dilecti. Cor, inquit, meum vigilat: et statim adjecit, Vox dilecti pulsantis: Aperi mihi. Cor meum vigilat, et dilectus meus non dormit. Vox ejus pulsat, et dicit: Aperi mihi. Cor meum vigilat, et ipse statim advolat, et auditur vox ejus: Vox, inquit, dilecti. Haec mihi 0222A vox nota est, haec mihi grata: ad alias obsurdesco voces, ad hanc expergefacta sum; statim cum insonuit in auribus meis, exsultavi prae gaudio. Multae voces obstrepere solent, et falsas insusurrare blanditias, sed non sicut vox dilecti. Magna, fratres, prudentia sponsae, et discretione spiritus pollens, quae sic distinguere novit inter versutias daemonum, et blanditias veras dilecti. Vox, inquit, dilecti pulsantis. Quae talis vox qualis Jesu? Numquid philosophorum? numquid haereticorum? Num Legis? num Prophetarum? Valida vox ejus est, stultam fecit hujus mundi sapientiam (I Cor. I, 20). Lex et Prophetae neminem ad perfectum adduxerunt: vox Jesu consummationis summam complectitur, vox ejus consummationis praecepta continet, vox ejus movet 0222B affectus. Vox, inquit, pulsantis. Pulsat enim et penetrat efficax instar ancipitis gladii: leniter illabitur, et blande persuadet, quod nulla potuit alia doctrina obtinere. Non altus sermo, sed alta mysteria. Humilitatem conscientiae, morum contemperantiam, obtemperantiam obedientiae, carnis munditiam, contemptum mundi, concupiscentiam aeternorum, divinitatis notitiam, quae unquam disputatio, quae districtio tanta aut sermone tradidit, aut inspirando persuasit? Resurgendi gratiam, impassibilitatem resurgentium, aeternitatem vitae, majestatis revelationem hac docente sperare didicimus, et suspirare. Notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomen ejus (Psal. LXXV, 2). Nunquid tantum? nunquid tam expressum? Nunquid tam impressum? nunquid 0222C tam sparsum? In Israel magnum nomen ejus. sed non eatenus magnum vel evidenti doctrina, vel vehementi devotione, vel numerosa populositate credentium. Olim loquens Deus patribus in Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio (Hebr. I, 1. 2). Ideo vox valida, vox virtutis, vox dilecti; sed Judaeorum convalescere nequivit in auribus. Audivit Gentilitas, et confessa est, et non negavit dicens: Vox dilecti pulsantis. Utrumque agnosco esse dilecti, vocem et pulsum, verbum et virtutem. Utroque mihi gratus dilectus meus, utroque me demulcet et movit, voce et pulsu, et, ut sic dicam, cantico et psalmo. Bene pulsat et quasi tympanizat, qui verbi et operis concordem movet 0222D symphoniam. Tympanum puta Jesum: aceede, tange, discute, pulsa mores, opera, verba, vitam. Omnes in eo chordae extentae et sonorae sunt, tactae melodiam dulcem resultant. Jesus ipse pulsat se ipsum. Nemo, inquit, tollit animam meam, sed ego pono eam, et iterum sumo eam. Potestatem habeo ponendi eam, et potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. X, 17, 18). Vide quid tibi sonet ista positio, sumptio, et utriusque potestas; quid ipsa sic pulsandi causa. Nonne et ipsa maxime ad cor nostrum pulsat et excitat, ut nos, velut cithara quaedam effecti, sic sonanti consonare nitamur?

5. Vox dilecti pulsantis. Bene dilecti inquit, quasi ex dilectione sola et gratia loquentis et pulsantis. Aperi mihi, quia caput meum plenum est rore, et 0223A cincinni mei gultis noctium. Refrigescit in Judaea charitas, jam transmigratio fit, juxta Scripturam, ad Gentes (Act. XIII, 46). Illi missum est verbum salutis, sed repulit illud, indignam se judicans aeternae vitae. Exclusus sum ab ea, tu aperi mihi; quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Caput Christi Deus. De Deo Patre gloriantur Judaei, ejus se jactant habere notitiam, Filium reprobant et blasphemant, tu aperi mihi. Caput meum plenum est rore. Non tales desiderat, non sitit, sed magis fastidit: ideo plenum est. Plenum est rore, eo quod sensu leves sint, rationis carentes pondere, non habentes aliquod in assertione momentum: ratione leves, obstinatione graves, quasi ros et guttae inefficaces et pertinaces. Et cincinni mei 0223B guttis noctium, quae gelidae sunt et tenebrosae. Nam est quidam ros qui noctis non est. Ros tuus, ait Isaias Deo, ros lucis (Isai. XXVI, 19). Et cincinni mei sunt pleni guttis noctium. Figuris adhaeserunt, scientes litteraturam, nescientes sensum spiritualem. De unius 145 scientia Dei, de figurali legis observatione Judaei gloriantur, mysterium inficiantes Trinitatis, et praefigurationis veritatem, de superfluis et emortuis signis se jactant. Molesti sunt mihi, discipulos meos premunt, qui sunt velut quoddam capitis mei ornamentum et decus: ideo fugio, aperi mihi.

6. Quidam haeretici Christi divinitatem, ad quam ned fide volunt nec ratione possunt attingere, conantur 0223C exstinguere. Subtilia et consona litterarum testimonia, et quae divina nituntur auctoritate, quasi quosdam cincinnos capitis, non cohaerentibus disputationum suarum argutiis, et velut quibusdam roris instar minutiis, inficiunt, corrumpunt, opprimunt. Hi quoque notitiam Dei praesumentes et spiritualium subtilitatem sensuum, quasi in ipso Dei capite et capillis superbe locatis, rori conferuntur, et guttis noctium; ut intelligas eos minutos, gelidos, fluidos, et non cohaerentes sibi. Sed et si quem videris sanam, quasi caput ipsum, tenere fidem, Sacramentis superficie tenus communicare, subtili vigere sensu; gelida tamen est propter malam conscientiam, et propter hypocrisim obscura, et propter velocem transitum fluida. Gaudium enim hypocritae 0223D instar puncti (Job. XX, 5). Hunc talem Jesus foris esse judicat; opprimentem, et quasi gravem sibi refugit. Hujusmodi non tam ambulant, quam volitant in magnis et mirabilibus super se, superba elatione pendulo vagi in aere. Ambitiosa quidem negotiatione perambulant in tenebris. De religione lucrum venantes, spiritualem se simulantes habere doctrinam, fluidum instar roris eloquium, incerta et occulta et quasi nocturna nosse mysteria, sapientiae Dei sanctitatis tenere caput et culmen, et in ipso Christi haerere vertice, eminendi magis quam intrandi studium gerunt.

7. Istos moleste ferens et fugitans Jesus, dicit: Aperi mihi, soror mea. Quae intus es, quae non vagaris foris, quae non in sublimibus volitas, 0224A quae non vis tam eminere foris, quam intus te tenere, aperi mihi. Aperi mihi, aperi mihi: quae quaeris, nisi me? Tota es mea: tota mea, et multiplici jure mea. Quam multiplici? Audi quam multiplici: Soror mea, proxima mea, columba mea, immaculata mea. Soror mea, quia in assumpta carne cognata. Proxima mea, quia de latere, cum in cruce dormiret, de secundo Adam Eva nova est creata; ut non jam sint duo, sed una caro. Ibi est cognatio naturalis, hic conjunctio personalis. Ibi soror, hic sponsa. Columba mea, per spiritus gratiam: immaculata mea, per remissionem et disciplinam. In carne soror, in sacramentis sponsa, in spiritu simplex, immaculata in sanctitate: in his omnibus mea. Aperi mihi. Age quod agis, aperi 0224B mihi. Tibi intus sum, sed aperi mihi in illis in quibus adhuc foris commoror, Aperi illis, invita, introduc in locum tabernaculi admirabilis. Pulsa, ut aperiatur tibi ostium magnum et evidens, sicut Paulus dicit (I Cor. XVI, 9), ut pateat introitus persuasionibus tuis ad affectus eorum. Penetra ad illos, ut ad te post haec introducas. Exi ad illos, ut intrent ad te qui foris congelato frigescunt affectu. Exitus tui damna aliorum introductione redime. Quid dicis? Exui me tunica mea, quomodo induar illa? Quid dicis? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? Exuisti te tunica tua, tunica carnalis curae, tunica certe molesta, et forte polluta. Tunica tua te exuisti: mea induere. Zelus domus meae comedit te: ideo juxta Isaiam induere pallio zeli (Isa. LIX, 17). Insta, 0224C argue, praedica, obsecra, opportune, importune (II Tim. IV, 2). Non est pedes polluere, hac incedere via. Si quis adhaesit pulvis, excutias illum de pedibus tuis. Non pollutos, sed pulchros commendat Isaias pedes, cum dicit: Quam pulchri super montes pedes annuntiantium pacem, annuntiantium bona! (Isa. LII, 7.) Ne cuncteris; operum meorum exempla te moveant. Tangat manus, si pigritatis ad verbum. Zelotes ego sum; tu quoque pro me zelare. Otia dulcia sepone, paululum meis implicare negotiis. Omnis militans Deo, istis, cum jubetur, se implicet oportet negotiis. Cum dives essem, pro omnibus pauper factus sum; aequalis Deo, exinanivi me ipsum, ministrandi formam accipiens. Pro omnibus 0224D mortuus sum, ut qui vivunt, jam sibi non vivant, sed mihi.

8. Attentis talibus in dilecto sponsa, et his mota exemplis ad aemulandum, sic ait: Dilectus meus misit manum 146 suam per foramen, et ad tactum ejus intremuit venter meus. Per arctum paupertatis, persecutionis, et mortis foramen, operum suorum ad me intromisit exempla. Haec me tangunt, haec me movent. Nam tremor ventris motus est mentis. Audi denique motionis effectum. Sequitur enim: Surrexit ut aperirem dilecto. Audite et intelligite qui praepropere satis et proterve nimis ad Ecclesiae properatis honores. Sponsa enim, ad quam Cantici hujus blandimenta cantantur, morose et cunctanter accedit, etiam postquam se sororem, proximam, 0225A columbam, immaculatam audivit vocari. Contemplare si haec in te sint: et si sint, verere ne perdas; si non sunt, magis verere ne non accipias. Attende post quot et invitationes et commendationes sic dicit: Surrexi ut aperirem dilecto meo. Et tibi vanum sit surgere antequam voceris, qui delectationis illius sanctae panem manducas, et bibis vinum, de quo supra dicitur: Comedite, amici mei, et bibite; et inebriamini, charissimi. Vanum, imo verendum sit tibi, nisi cum invitata sis, surgere, cum dormis somnum dulcem, donec tibi dicat dilectus: Aperi mihi. Non ambitionis, non avaritiae, non inquietudinis, non elationis vox moveat animum, non demulceat blandimento fallaci. Istae tibi ignotae sint voces, non tibi istae opus bonum suadeant; sed tantum ad 0225B dilecti tui vocem assurge, qui vivit et regnat, etc.

SERMO XLIII. Aperi mihi, soror mea, etc. Caput meum pienum est rore. Exui me tunica, quomodo induar illa? etc. Manum suam misit per foramen, etc. (Cant. V, 2-4).

1. Superiore sermone hunc locum ita discussimus, ut diceremus Jesum sponsae suae implorasse solatia adversus molestias eorum qui fidei nostrae sinceritatem humanae et perfidae doctrinae corruptela tentant inficere, et subtilium persuasionum immadidare rore nocturno, quem princeps tenebrarum, princeps aeris hujus, latenter et leniter instillat. Nam et alio Scripturae loco queritur quod aquae inundaverint super caput suum (Thren. III, 54). Heri ergo inductus est a nobis Dominus Jesus molestias fugiens; hodie inducetur 0225C gaudia ferens. Heri inductus est solatia implorans; hodie, secum solatia portans: heri, plenus injuriis; hodie, gratiis. Illa interpretatio raras respicit, ista refertur ad plures. Non omnes ad praedicationis opus vel idoneae sunt, vel delegatae. Non enim omnes corruptelas fidei repellere vel sufficiunt, vel huic muneri praeficiuntur. Non possunt omnes esse matres et sponsae: omnes possunt sorores et sponsae. Non omnes possunt partus sustinere injuriam: omnes debent amplexus gratiam. Fuerat secundum hesternam interpretationem roris illius nocturni liquor molestus; hodiernus iste sit gratus. Ibi loquitur Jesus querelas deponens, hic loquitur blanditias suggerens. Ibi fugit infestos, hic solum ad sponsam 0225D festinat.

2. Aperi mihi, soror mea, proxima mea. Disciplinam hic attende custodiae, ubi janua passim non patet. Quis illuc intrabit ad arbitrium, ubi Jesus sine interpellatione non intrat; nec nisi cum fuerit audita et nota vox ejus? O me felicem, si de mea dici anima queat: Porta haec clausa est, et per eam nec furtim nec fortuito indisciplinatus affectus immittitur! Soli principi patet, si ponam ori meo custodiam, ut soli principi pateat, cum assistit ad illud. Aperi mihi portam justitiae: et ingressus in eam convivabor tecum, comedam in ea, et bibam, et inebriabor; denique et ego inebriabo te guttis meis. Non accedo sterilis, sed madens suaviter illabente rore gratiarum. Aperi mihi. Intus jam tibi sum 0226A nunc; sed aperi mihi, ut amplius intrem. Aperi mihi. Jam quasi novus accedo, et recenti rorans affectu. Ut ros tibi fluet eloquium meum, cum deitatis meae tibi instillabo arcana. Caput meum rore abundat, et contemplatio divinae in me naturae subtiles et fecundos parturit sensus. Quid circa humanitatis mysteria solum moraris? quid tamdiu solos ad pedes resides? Surge, ascende ad caput, illi aperi. Aperi mihi in hoc, quia caput meum plenum est rore. Humanitas gratiam comparat, divinitas confert: humanitas fudit cruorem, divinitas infundit amorem. Caput meum plenum est. Ipsum est 147 ros ipse. Illabitur animae, et ejus medullas irrigat. Usque ad aliquid ingressus sum: aperi mihi, ut pertingam ad intima, ut divinitatis meae 0226B dulcis notitia influat, et inficiat totum quod est in interioribus tuis. Aperi mihi, ut divinitatis meae subtilis ros cordis tui terram infundat, et inebriet eam. Et revera sic est, fratres. Ubi in materia major est gloria, ibi in meditatione major est gratia. Quod plus habet excellentiae, plus sibi exigit reverentiae, plus refundit et gratiae. Quod quodam naturae suae merito praerogat, perceptio ejus oblectationis plus erogat. Plus omnibus placet, quod omnibus praestat. Singulari materiae peculiaris debetur cernendi modus. Non est humani juris: non est enim moris humani. Quietae et pervigili donatur menti, non tamen ad votum, sed cum ipse vult et dicit: Aperi mihi. Quid est dicere, Aperi mihi, nisi quodam blandimento affectum illicere, movere concupiscentiam, 0226C ut mens ex parte tacta tantae lucis corusco, ad pleniorem perceptionem se praestet purgatam? Sic lux quasi oculo dicit: Aperi mihi; quae ex modica perceptione ad majus participium sui quamdam aviditatem praegenerat.

3. Aperi mihi, soror mea. Quid est, Jesu bone, quod rogas aperiri? Tu ipse habes clavem David: aperis, et nemo claudit (Apoc. III, 7). Apparitio tua apertio est. Appare, et nemo tibi claudit. Cui ex minima parte majestatis tuae coeperit gloria scintillare, animum ad se subito convertit et rapit. Non sinit sibi claudi, dum ipsa coruscat. Cor quod penetras, aperis tibi: apertum tenes, dum te non subtrahis. Et forte utraque necessaria est, et cognatae sunt sibi apertio sponsi et apertio sponsae. Apertio 0226D sponsi apparitio ejus est: apertio sponsae, apparatus ejus et coaptatio ad tam dulces usus. Caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Caput plenum est, et eo madent qui adhaerent illi. Delectabilis est Deus in se, et delectabilis in sanctis suis, qui de ipso per gratiam oriuntur, et ordinatione sua quasi quidam distincti cincinni perseverant in eo. Pulchra utraque contemplatio, vel gratiarum quae procedunt de eo. Divisiones enim gratiarum sunt (I Cor. XII, 4), ac si quaedam distinctio cincinnorum. Invisibilia enim ipsius quamdam praeferre distinctionem videntur, ad nostrae tamen capacitatis mensuram. Nam distinctis signis et sermonibus aliud et aliud significare conantibus, quae in ipso 0227A sunt unum, quasi plura et varia innotescunt nobis. Quaedam ad solam ejus magnitudinem respiciunt: unum hoc cincinnum puta. Quaedam ad solam potentiam: sic et hoc quasi unum intellige. Similiter quae ad sapientiam, quae ad bonitatem, quae ad praedestinationem, ad providentiam, ad gratiam, ad indulgentiam, consilium, cogitationes Dei generaliter quae una significationis complectitur ratio, et quasi ad unam pertinent, pro uno cincinno interpretare: quae ad aliam, pro alio crede. Invisibilia ipsius, ait Apostolus, per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur; sempiterna quoque ejus divinitas (Rom. I, 20). Illa plurali protulit, hanc singulari intellectu. Hanc ergo velut caput accipe: illa velut cincinnos. Nam divinitas in se una et simplex est; secundum affectum 0227B autem in subjectis, et effigiem particulariter impressam subjectis, variae significationis recipit numerum. Ideo essentialia nomina mutuo de se dici possunt, non sic autem denominata. Essentia Dei scientia ejus est, cum conversionis veritate, et substantiae identitate: non tamen, cum verum est Deum nosse aliquid, et sequenter verum erit illum id esse. Sic et potentia cum voluntate in Deo unum idemque essentialiter est: denominata vero ab his non se mutuo consequuntur. Denominationes enim istae cum aliquem circa creaturas effectum continent, cognatam ab illis multitudinem trahunt, et se nequeunt comitari. Mira identitas, et mira diversitas: utraque inexplicabilis, utraque admirationis 0227C est plena, devotionis et reverentiae occultissimas et efficacissimas causas continens.

4. Accede, sponsa, ad hoc caput dilecti, ad cincinnos ejus: stringe rorantes crines; multum inde dulcissimi liquoris elicies. Pleni sunt guttis noctis, guttis occultis, guttis non ignota dulcedine refrigerantibus. Erit quando guttae tales expressae frequentius integri fluminis efficient impetum. Bonus quidem, qui desiderium aestuantis amoris refrigerat. Sive supradictis modis caput cincinnosque 148 intelligas, sive in capite illam deitatis nudam notitiam quae est facie ad faciem, cincinnos autem illam quae per speculum fit et in velamento aenigmatis, in utroque refrigerii uberem rorem reperies. Ideo forte capiti ros simpliciter assignatur, guttae 0227D vero cum adjectione noctis cincinnis attribuuntur, quod haec visio quae per speculum fit et aenigma, nocturnae quiddam habet qualitatis, minus fulgens, et minus fervens. Aemulare, sancta anima, sponsum, caput et capilli devotionis rore madescant: caput, intentionis; cincinni, cogitationis. Ad modum madentium capillorum strictae sint, extentae sint, pingues sint, continentiae extenuatae disciplina, continuationis perseverantia protentae; exsultatione spiritus pingues, ne ad modicum tenebroso et gelido malitiae et nequitiae rore inficiantur, quem princeps aeris hujus leniter et latenter aspergit. Cave fallaces infectiones ejus; sponsi tui illum coelestem se mentitur habere rorem. Claude illi: et si dicat, Aperi mihi, soror mea; nullam tibi cum eo cognationem 0228A esse responde. Quae illi cognata est, immaculata non est. Prava cognatio, quam contagio sequitur. Christus quam sororem dicit, immaculatam subjungit. Ausculta quando dicere possis: Vox dilecti pulsantis. Hostis primo aggressu timide agit: tentantis modo deprehendi timens, palpat, non pulsat. Dilectus tuus innotescere volens, pulsat audenter: Aperi mihi, quia caput meum, inquit, plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Ac si dicat: Aperi mihi, quia rore gratiae refertus illabor. Aperi, aptam te praepara tantae praesentiae.

5. Tunc illa: Exui me tunica, quomodo induar illa? Lavi pedes meos, quomodo inquinabo eos? Tu dicis, Aperi mihi: ecce aperui, parata sum; sed domesticis turbari denuo curis refugio. Nolo quam 0228B semel exui, reindui tunica. Quomodo induar ea? Quomodo? Nullo modo. Non acquiesco, non possum non aegre reinduitionis verbum audire. Laneam exui vestita subtilibus. Novi quam laboriosae sint partes Marthae, quam onerosa operta sit tunica: quomodo circa frequens discurrendo ministerium, inquinatos oportet illam affectuum pedes habere, et operum gressus. Non possum de Maria in Martham degenerare. Optimam partem elegi, apertum et paratum efficere cor meum ad adventum dilecti. Non videtur in partibus Marthae passus molestias, qui semel absolutus ad illas iterum reverti festinat. Nuda ab omni materia mundi, et sine impedimento velaminis, libera et quasi revelata facie gloriam contemplatura dilecti, surgam ut aperiam ei. Via haec via 0228C pulchra est: non potest per eam pes pollutus incedere, nec pollui in ea. Brevis via: nam dilectus stat ad ostium vociferans et pulsans, quasi morae impatiens. Pulsat ad ostium, explorat aditus, et ardentius diligens properantem praevenit me

6. Manum suam misit per foramen, et ad tactum ejus venter meus intremuit. Quid sibi vult hoc loco quod sponsa, quae clauserat ostium cubilis al. cubiculi> sui, non hoc quoque obturavit foramen, ne ad illam quid ingrederetur incaute; in caeteris cautius agens, cur hic locum negligentiae reliquit? An forte hoc in se minus ipsa novit foramen? quis enim in se omnia potest nosse foramina, omnes aditus, omnes aptitudines, nisi ille qui, sicut in Ezechiele 0228D legitur, in lapide pretioso foramina praeparavit? (Ezech. XXVIII, 13.) Ipse foramina, ubi vult, parat; quia, ubi vult, ipse manum mittit per foramen, per aptum aditum, inspirationis occultae virtutem. Per foramen, inquit, id est per aptum, per abditum, per arctum ingressum. Arctus enim ingressus satis, ubi manum tantum immittit Jesus, ejus respectu per quem ostii apertionem sibi fieri petit. Non moveretur ille venter sponsae, non surgeret, non aperiret dilecto, nisi ipse prior inspirationis suae manum immisisset occultam. Occulta ratio vocationis primae, latens causa, et nondum latus ingressus. Dilatatur autem cum praeoperanti sponso anima cooperatur, conatur, assurgit et aperit. Prima solius Dei manus agnoscitur; secunda, Dei simul et hominis. 0229A Et cum magis Dei sit propter munus, soli tamen homini deputatur ad meritum. Arcta est etiam et quasi per foramen concepta cognitio Dei, ea quae per operum ejus contemplationem percipitur, et quasi tactus manus, non visio vultus ejus. Adverte trinum contemplandi modum. 149 in capite, in cincinnis, in manu. In capite naturam, in cincinnis figuram, in manu facturam. De hoc ultima sic ait: Delectasti me, Domine, in factura tua, et in operibus manuum tuarum exsultabo (Psal. XCI, 5). Possumus etiam sic illa vocare: essentiam, signa, opera. Divinae illius naturae notitiam signa per quamdam in suo genere similitudinem depromunt, opera probant. Signa, ut sic dicam, exprimunt, et opera astruunt. Ultimus hic contemplationis modus simplicium est; 0229B secundus, eruditorum; primus, purissimorum. Verumtamen, sicut jam diximus, immissio manus per foramen, immissionem illam latentem et occultam significat inspirationis, quam divinae virtutis tactus operatur.

7. Hic etiam est advertere tria quaedam in sponsa. Quae tria? Primo quod tremit, secundo quod surgit, tertio quod aperit. Primum fit quidem in ipsa, sed non ab ipsa: duo sequentia sic fiunt in ipsa, quod etiam ab ipsa. In primo praeoccupatur, in secundo conatur, in tertio captat. Cum tremit, nil ipsa agit, sed magis patitur: cum surgit et aperit, propriae aliquid industriae adhibet. Tremit, cum motum occultum inspirationis sanctae dulciter sentit: assurgit, cum consentit et sequitur quo illa 0229C ducit: aperit, cum huic totam se operi mens indulget, et reddit capacem. Verumtamen quanto magis se huic usui aperit, tanto ex nimia affectione et vehementia citius deperit. Memor fui, inquit, Dei, et delectatus sum, et exercitatus sum, et defecit spiritus meus (Psal. LXXXVI, 4). Memoriam ventri, tremori delectationem, exercitationem surrectioni confer et apta. Nam quod dicit, defecit spiritus meus, ad illud spectat, quod hoc sequitur in loco: Pessulum ostii mei aperui dilecto, et ipse declinavit. Tunc declinat, cum tu deficis, ferre non valens. Cum tu afficeris vehementius, tunc ipse citius avolat. Quanto affectuosius captas dilecti amplexus, et quasi aperto corde totum absorbere et deglutire conaris, tanto velocius declinat labilis praesentia dilecti tui.

0229D 8. Sed jam redeamus ad seriem litterae. Surrexi ut aperirem dilecto. Manus meae distillaverunt myrrham: digiti mei pleni myrrha probatissima. Quid est quod de apertione locutura praemittit de manibus? An forte suggerere voluit, quibus te manibus oporteat aperire dilecto tuo, quibus operum meritis contemplandae veritati aditum praeparare? Bonae quidem myrrhatae manus, quae carnis mortificationem operantur, quae fluxum ejus compescunt, stringunt lasciviam, ut latius influat oblectatio verbi. An non velut quasdam myrrhae stillas censes opera haec regularis conversationis, quae vicissim sibi succedentia mentem ungunt, et carnem stringunt? Vigiliae, jejunia, castigatus et parcus victus asper pannus et 0230A panis ater, plagae virgarum voluntarie susceptae, in matutinis psalmodiae vociferatio, et silens oratio, utraque in spiritu cordis vehementi, sed haec tanto vehementior, quanto corporalis spiritus minus est continens; quidni distillant nobis, dum vicissim succedunt sibi? Jure conferuntur myrrhae, quia carni amaritudinem vexationis inferunt, et devotionis velut unguento mitigant animum. Et ut discretionem adesse intelligas, et obsequium rationale: Digiti, inquit, mei pleni myrrha probatissima. Manus opera sunt; discretio, digiti. Myrrha tam actio carnis, quam unguentaria exhilaratio cordis. Haec myrrha probata est: nam est quaedam myrrha quae reproba est. Cum videris quorumdam puerilium hominum digitos prohibita passim signa distillare, agileae 0230B manum undique petulantis vel perversi affectus indicia spargere; ut arbitror, indisciplinatae conversationis amaritudinem, quasi reprobam myrrham, istos fundere non negabis. An non quasi myrrha lascivia talis, quae et fratrum disciplinatos mores contristat, et sibi in posterum confusionis et poenitentiae est paritura moestitiam? Probatissima vero myrrha est, quae in multis argumentis exercitii regularis est reperta laudabilis. Et regularis exercitatio et hostilis vexatio, utraque probabilis est, cum patientiae virtus, servata integritate sua, amaritudine nimia non corrumpitur ac degenerat. Recole tempora quibus juvencula adhuc Ecclesia ad aures pulsavit Gentilium, ut dilecto suo Christo ad corda ipsorum ostium aperiretur, pateret 0230C aditus: quam innumeros desudavit agones, 150 quanta confecit martyria, quam continuis est vexata suppliciis! Vere digiti ejus pleni myrrha probatissima, eo quod omnimodarum passionum argumentis honestata est virtus ejus in laboribus suis.

9. Cum hujusmodi manibus satagite, fratres, aperire Verbo, speculationis dulcedini aditum praeparare. Bonorum actuum meritis, mentis vestrae recessus Christo uberius reserabitis. Videte si laboris et fatigationis vestrae myrrha multis est experimentis reperta laudabilis, sicut aurum quod per ignem probatur. Digiti mei, inquit, pleni myrrha probatissima. Discretionis significatur subtilitas, et unctionis ubertas: et digitos enim dicit, et plenos. 0230D Distillant, et pleni sunt: vicissitudinem habent, non evacuationem. Interpolantur jejunia refectione, labores requie, vigiliae somno. Vicissitudo refectionem affert, non defectum. Digiti, inquit, mei pleni sunt myrrha probatissima. Contemplationis optas delicias, sponsi amplexibus ex otio perfrui, illum solum cordis tui continere secreto? noli ad aperiendum vacuis, noli aridis occurrere manibus. Actio contemplationem praecurrit. Quanto magis myrrha continentiae et afflictionis mortificaveris affectus animales, tanto uberiorem aditum dilecto paraveris. Denique sequitur: Pessulum ostii mei aperui dilecto. Non possumus in angustia terminandi sermonis hujus ostium aperire capituli. In alium differamus tractatum, gratiam ab eo expetentes et exspectantes, qui 0231A habet clavem David, sine qua nemo aperit, Jesus Christus; qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLIV. Pessulum ostii mei aperui dilecto; at ille declinaverat atque transierat. Anima mea liquefacta est ut locutus est (Cant. V, 6).

1. Hodie vobis, fratres, de apertione ostii disserturi sumus. Nam hesternus sermo de operatione, quae velut quaedam ad apertionem est via, ultimum tractatus nostri digessit articulum. Bona plane operatio, quae immortalitatis et incorruptionis spem et speciem semper praefert, quae non seminat in carne, ne corruptionem inde metat. Utinam in veritate ego dicere possim, quia myrrha in manibus meis semper! 0231B Si quis, inquit Jesus, fecerit voluntatem Patris mei, cognoscet de doctrina mea (Joan. VII, 17). Ecce qualiter pietatis actus aditum referat veritatis. Boni certe actus, qui et quadam contemperantia et moderatione discreti sunt, et unctionis devotione repleti. Jure manibus unguentariis aperitur Christo, qui de unctione nomen accepit. Et forsitan nisi per unctum ostium ingredi nescit. Ideo in templo de lignis olivarum ostiola facta sunt, per quae in Sancta sanctorum aditus pateret (III Reg. VI, 31). Hujusmodi enim et ligni materia unguentarii est ministra liquoris. Ostiola dicta sunt, et olivarum arctus introitus: sed in pinguedine gratiae sine difficultate illaberis, ubi subtilis est intelligentia, et secretum mysterium. Non laboriosus patebit ingressus, si devotionis et charitatis 0231C oleo quasi ostio volueris uti. Et puto quod conveniens est de templo testimonium prolatum: Templum enim Dei sanctum est, quos estis vos (I Cor. III, 17). Habe ergo in templo tuo ostia, per quae summus Pontifex solus ingrediatur in intimum cordis tui recessum. Claude ostium, obde pessulum, nisi quando dilectus tuus pulsat ingredi volens. Si ostium non est, passim patebit ingressus omni transeunti. Si ostium clausum est, sed pessulo non obseratum, facili cedet et patebit impulsui, clausuram non habens firmiorem. Habe utrumque ostium circumstantiae, et pessulum constantiae. Prospice circumstanter, resiste constanter. Oblivio et ignorantia non subripiat, improbitas non irrumpat. Et si ita mavis 0231D distinguere, sollicitam praemeditationem reputa ostium, orationem quasi pessulum. Tali firmatum repagulo, hostili non patebit impulsui ostium tuum. Confortavit, inquit Psalmista, seras portarum tuarum (Psal. CXLVII, 13). Nonne in seris et portis velut ostium et pessulum tibi videris audire? Utrumque necessarium est, sed contra insidias inimici. Ubi vocem et pulsum audis dilecti, ubi manus ejus subtilem, et per foramen sentis attactum, aufer pessulum, ostium aperi, cuncta cedant obstacula: si fieri potest, 151 medium parietem totum aufer, ut libere se tibi dilectus tuus infundat. Sollicitudo adversus tentamenta daemonum in securitatem vertatur de praesentia sponsi: cautelam hostem repellendi in perfruendi dilecti copiam verte. Ostium 0232A aperuisse se novit, qui dixit: Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum (Psal. CVII, 2).

2. Quomodo ostio eget Jesus, qui in Evangelio ait: Ego sum ostium? Miranda ratio. Ostium est, et pulsat ad ostium. Intrare vult per quem quisquis introierit salvabitur, et pascua inveniet (Joan. X, 9). Magna est ostiorum distantia. Est enim ostium quoddam in argumentis naturae, est ostium in Sacramentis Ecclesiae, est ostium in experimentis gratiae. In primo illo ostio naturalis rationis ductu innotescit nobis per opera operans sapientia, et ad aliquid veritatis intromittitur: divinitatis colligimus notitiam, non tamen personalem in deitate distantiam. In hoc ostio non distinguitur persona, nec confertur gratia. Ideo non debet esse assiduus, non nimius ad 0232B hoc ostium pulsator. Per secundum, in eo quod salutaribus initiamur Sacramentis, ad Ecclesiae unitatem intramus, ad communionem sanctorum. In hoc secundo ostio, sic quidam intus sunt, ut tamen quasi foris sint, donec ad tertium accedant: quod familiarem interpretamur accessum per charitatis affectum, in copiam quamdam et contemplationem dilecti. Ostium hoc tam secretum, tam intimum, non omnibus patet, sed soli sponsae praebet accessum. In Ezechiele multas ostiorum distantias legis (Ezech. XL et XLI), quas modo longum esset prosequi. Verumtamen parum quid interesse reputo, tunc ad illum ingrediaris, an ad te ipse: nisi quod tunc videris ingredi ad ipsum, cum tu quasi praevenis et prior 0232C rogas; ipse vero ad te, cum ipse te praevenit, pulsat affectum, improvisus illabitur, et nil tale meditantem insperatae dulcedinis movet attactu.

3. Quando pulsat hoc modo ad ostium tuum, noli morari: surge, festina, ne forte declinet. Nam et in hoc loco sic habes: Pessulum ostii mei aperui dilecto; at ille declinaverat atque transierat. Cur abis, Jesu bone? cur declinas? cur defraudas dilectam a desiderio suo? Tu desiderium inducis, tu delectationem subducis. An forte hoc modo in majorem aviditatem et ardentius desiderium concupiscentiam protrahis, dum copiam subtrahis? Ita est. Plane ita est. Istae amoris fallaciae ipsum amorem magis inflammant, ad ejus cumulum proficiunt dum sic decipiunt. Illae dominicae resurrectionis apparitiones 0232D quam breves erant, quam subitae, quam succisae! Quibusdam vix jam agnitus est, et statim elapsus est. Non se patitur ab aliquibus tangi. Aliis clausis illabitur januis, ostii apertione non indigens. Illud enim ostium maxime illi aperitur, quod aliis omnibus negotiis clauditur. Cum putatur teneri, quasi furatur praesentiam gratam: furtim accedens, et furtim recedens. Gaudium enim contemplationis instar est puncti. Velociter recedit, et excellenter transcendit omnem humanae capacitatis virtutem. Quo ipsa vadit, non possumus aequis eam in hac carne passibus sequi. Dixi, inquit Salomon, Sapiens efficiar: et ipsa longius recessit a me, multo magis quam antea erat (Eccle. VII, 24, 25). Perceptio ejus melius 0233A quam privatio docet, quam sit transcendens ejus majestas. Eo ipso quo vehementior est, velocius transit: Ipse, inquit, declinaverat atque transierat. Ideone, Jesu bone, declinasti ad sponsam, ut tam cito declinares ab ea? Ipse, inquit, declinaverat atque transierat. Quid est, transierat? Transierat me, transierat vires meas, pertransiit me. Ideo quasi ferre et subsistere non valentem transiit me. Gladius est verbum Dei (Ephes. VI, 17), gladius est Jesus, animam sine mora et difficultate pertransit: non subsistens, dum ejus vehementiam liquefacta mens sustinere non valet. Flammeus hic gladius est. Ideo sicut cera fluit a facie ignis, sic anima succensa a facie ejus. Anima, inquit, mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Videtis qualiter ad ignitum eloquium 0233B liquefecit animam.

4. Pessulum ostii mei aperui dilecto meo; at ipse declinaverat atque transierat. Ita in manifestatione Dominicae resurrectionis, quae facta est duobus illis euntibus in Emmaus, ut aperti sunt oculi eorum ad cognoscendum Jesum, sub ipsa apertionis hora evanuit ab oculis eorum, et quasi pertransiit cor illorum, ut ipsi fatentur. Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur? etc. (Luc XXIV, 13-32.) Ardens 152 erat in ipsis in collocutione, sed in apparitione liquefactum est in illa visione vehementi, soliditatem et constantiam non obtinens. Quid enim est Jesum evanuisse, nisi illos in gloria apparitionis subsistere non valuisse? Declinat in dilectam ut flumen pacis, sed ut gloriae torrens pertransit, 0233C sicut torrens igneus liquescere faciens animam, quam inundat, quam reficit, quam transit. Quam dulcis hora, quando anima huic igneo torrenti liquefacta miscetur! quam subtilis est in illo momento, quam extenuata, quam mobilis! Nihil tunc teporis habet, nihil duritiae reliquum, nihil rigoris: tantummodo calens et liquens. Cognata sunt sibi invicem liquidum et calidum. In his duobus contemplationis usus consistit. Quod liquidum est, calorem promptius concipit: et conceptus calor vice versa quod liquidum reperit, liquidius reddit. Quod dico calidum et liquidum hoc est, ac si aliis dicatur nominibus, succensum et sincerum. Calidum est, eo quod amat: sincerum et liquidum, quia quamdam 0233D amati in se speciem repraesentat. Calidum, quia ardet: liquidum, quia videt. Calidum, quia inflammatur: liquidum quia dilecti imagine informatur. Quod liquidum est, nil habet impurum, nil pigrum; facile cernens, et facile sequens. Sed tanta gratia liquidi non est cum calor non est. Bene liquidum, quod et ex puritate dilecti claritatem percipit, et quasi percitum et promptum extra se effusum post dilectum festinat, qui jam pertransierat. Ipse, inquit, jam pertransiit a me, qui totam pertransiit me. Velox transitus; sed violentiae non parum habens in tactu, liquefactam post se reliquit animam meam, effusam uberius, et conantem transire usque ad dilecti 0234A transitum, nihil praesumens in ejus praesentia. In voce exsultationis liquefacta sum statim ut locutus est ipse. Anima mea liquefacta est, inquit. Quid est, liquefacta est? Id est, crescens facta est, currens, clarescens. Crescens super se, currens ad ipsum, ex ipso clarescens. Virtute crescens, currens votis, veritate clarescens: hoc est, lata, labilis, lucens.

5. Ex hac forte liquefactione praestitum illi est quod manus suae myrrham distillant, mens liquefacta est. Cur tertium praeterimus, quod canticum illud apponit? Habet enim sic connexum ex ordine: Venter tremit, distillant manus, anima liquefacta est. Potest istic etiam, leviter hanc lectionem transcurrens, ordinatum quoddam augmentum advertere: 0234B non tamen facile est et planum gradatae distinctionis rationem assignare. In omnibus quidam modus signatur, sed major in secundo quam in primo: et major in tertio quam in secundo. Plus est enim distillare quam tremere; sicut liquescere quam distillare. Totum praestat praesentia sponsi sponsae suae, quod ejus venter tremit, distillant manus, anima liquefacta est. Totum est ex tactu manus ejus et vocis auditu, totum est ex tactu, et, ut sic dicam, ex pertransitu ejus. Quia tangit, tremit: distillat, quia perstringit et pertransit illam in spiritu vehementi, cujus vocem audis, sed nescis unde veniat aut quo vadat. Ideo liquefacta est anima ejus, ut locutus est ipse. Vox subtilior manu est, vehementius movet, et velocius transit. Sermo Jesu subtilioris et 0234C sublimioris doctrinae plus continet, quam aliqua operum prodere queant exempla. Omne transit exemplum de majestate Deitatis sermo, quem inter discipulos fudit: omnem experientiam pollicitatio gloriae futurae, quae revelabitur in nobis. Huic intelligentiae et perceptioni si aperis ostium ut comprehendas, statim declinat et pertransit: ideo et tu transi in affectum liquefacti cordis. Ad hanc vocem dilecti dic: Mirabilis facta est scientia tua ex me; confortata est, et non potero ad eam (Psal. CXXXVIII, 6). Et anima mea liquefacta est, deficiens a comprehensione, et non sufficiens ex vehementi et violenta dulcedine persistere et morari in admiratione. Propter haec et hujusmodi, inquit: Anima mea liquefacta 0234D est, ut dilectus locutus est.

6. Quid putatis, ut aliquid praeter seriem et quasi ex abundanti ad cohortationem praesumam; quid, inquam, putatis, quod non hic sermo quorumdam suggillat duritiam, quorum viscera gelido austeritatis nimiae rigescunt affectu, quorum viscera nullum misericordiae distillant liquorem, nec exiguo tremunt et moventur affectu 153 erga poenitentes; misericordis manus tactum non sentiunt, piissimi Jesu non igniuntur alloquio, pulsantem in poenitente Jesum foris non audiunt? Vereor ne declinet ab eis et pertranseat, ne non inveniant cum quaesierint, et cum clamaverint non exaudiat eos. Cur durantur 0235A viscera tua ad filios, quasi non sint tui? Poteras forsitan tuos inclementi oculo respicere, et resupino fastu praeterire, si tamen tui tantum essent, et non Domini tui. Quam durus fores, si de tuo largiri deberes, qui Domini substantiam tam avaro et imminuto etiam filiis affectu dispartiris? Dispersit, inquit, dedit pauperibus (Psal. CXI, 9). Sed tu forsitan pauperes nescis. Quid, si dicat tibi Deus: Imperfectum meum non viderunt oculi tui? In libro tuo nonnisi perfecti sunt scripti (Psal. CXVIII, 16), de perficiendis nulla te cura tenere consuevit. Malus medicus, qui non est opus aegrotis, sed bene habentes fortasse exulcerans. Si non vis errantem quaerere, saltem occurre revertenti. Aperi januam misericordiae, et si non poenitentem propter Christum, suscipe vel Christum 0235B in poenitente. Liquescat anima tua misericordiae rore, et ad clamantis et pulsantis Jesu succendatur eloquium. Vox poenitentis, vox pauperis, vox est Jesu. Ideo cum audis hanc vocem, clementi affectu liquescat anima tua, ut et tu cum sponsa dicere queas: Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Ausculta et recole quid locutus Mariae Magdalenae, quid mulieri in adulterio deprehensae, quid Samaritanae, Chananaeae, Zacchaeo, Petro, Centurioni. Ad tot pietatis sermones et clementiae cujus non mollescat affectus, viscera liquescant? Ad tam vehementes flatus austrinos, etiam de durissimo pectore quantumlibet annosa poterat glacies solvi. Sentio me affluentis olei liquore perfundi, 0235C et simili affectu liquescere, quoties misericordiae tuae opera, verba, praecepta recenseo. Ignitum eloquium tuum hoc vehementer, et servus tuus diligit illud (Psal. CXVIII, 140). Diligit, quia indiget: ideo amat anima mea, et prae gaudio liquescit ubi tu loqueris.

7. Istam liquefactionem oportet ut sentiat omnis sanctus. Nam illa superius disputata liquefactio nonnisi perfectorum est, et eorum non semper, sed in tempore opportuno. Et ne infructuoso subducam silentio quod mihi suggeritur, breviter vobis absolvam quod adhuc de hac liquefactione intellectu concepi. Non cernitis quod liquefit, qualiter de quodam rigore et immobilitate moveri incipit, se ipsum egredi et deserere nititur, de tumore et mole pristina defluit et descendit, et evanescit, se ipsum ducentem 0235D et ad humiliora loca facile sequitur; vel eadem per se ipsum sectatur, praecurrens frequenter ducentis conatum. Magna in liquefactis ad sequendum mobilitas, et prompta voluntas. Intelligitis jam, ut arbitror, in liquefactis ad obediendum aptitudinem grandem, humilis animae affectum tractabilem. Hanc humilitatem non metus infligit, sed calor amoris informat. Metus mentem violenter infringit, amor emollit, et teneram ac liquidam reddens effingit ad libitum. Humilitas de charitate profluens, nil molestiae patitur, ultro ad imum tendit, quiescens cum apprehenderit inferiora. Habetis jam in liquefactio: ne, humilitatis illius generosae, habetis et obedientiae expressam sub brevitate naturam. Vultis et testimonia? Dominus aperuit mihi curem, ut audiam 0236A eum quasi magistrum. Audistis loquentem Dominum: audite liquefactum affectum discipuli. Ego, inquit, non contradico, retrorsum non abii. Auditis quomodo sequitur, audite jam ad quam infima. Corpus meum dedi percutientibus, et genas meas vellentibus: faciem meam non averti ab increpantibus et conspuentibus in me (Isai. L, 5, 6). An non iste quasi ad aspera et abjecta descendit, non rigide resistens, sed liquefactus, effectusque tractabilis ad auditum calentis eloquii? Ergo qui hujusmodi humilitatis et obedientiae liquescit affectu, non frigida tumentique mole immobilis et rigescens, pro suo jure, hujus sibi verbi usum gloriose praesumit: Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. O mira vis verbi, et ignita vehementer! Inflammat cor, commutat 0236B renes, in nihilum in conspectu suo respectu Dei sui animam redigit; a se ipso liquescere et deficere facit, ut jam anima non sit secum, sed sicut sequentia continent hujus versiculi: Ego semper tecum (Psal. LXXII, 21-23). Ideo non in se, non secum, sed cum Deo suo est; 154 semper obsequens, et quantum datur, sequens, sed non assequens semper pro voto, nec illo excellenti modo qui sponsae cum sponso competit. Nam et hic sequitur: Quaesivi, et non inveni illum: vocavi, et non respondit mihi. Sed capitulum hoc alterius temporis eget tractatu, ex otio discuti volens. Sufficient ista non pro magnificentia sui, sed pro nostris disputata viribus, qualiter anima sponsae liquescit ad loquelam dilecti sui Jesu 0236C Christi, qui vivit et regnat per saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLV. Quaesivi, et non inveni illum: vocavi, et non respondit mihi. Invenerunt me custodes civitatis, percusserunt et vulneraverunt me, tulerunt pallium meum, etc. (Cant. V, 6, 7.)

1. Cum tibi fuerit dilectus tuus elapsus, non tibi redit ad libitum: vexatio haec dat intellectum amori, et augmenta affectuum. Nunc visitat, nunc evanescente visitatione vexat amicam. Vanietas haec amantis cor et desiderium rapit, et reparat ad usum. Ut dilectus locutus est, liquescit anima tua. Anima tua liquefacta deficit, ferre non valens; et dilectus tuus declinat. Defectio tua, fuga ipsius est. 0236D Praesente et loquente dilecto liquescis, deficis exspiras: absente eo respirare permitteris. Absens vires reparat, quas praesens exhaurit. Delectationum vehementiam intervalla temperant, cujus continuationem ferre non potes. Quid continuationem dico? nonne ipsa te inchoatio reddit exhaustam? Statim enim ut loquitur dilectus, liquescit anima tua. Denique et in sequentibus dicit: Oculi tui avolare me fecerunt (Cant. VI, 4). Quomodo dilectum avolare fecerunt, nisi dum nimio affectu in eum defecerunt? Modum nescis: ideo dilectus tuus moderatur, et praesentiae suae mensuram tibi distribuit in tempore. Ideo quaeris, et non invenis; vocas, et non respondet. Attend te, fratres, vehementiam et vim amoris. Nec abesse dilectum sustinet, nec sufficit praesenti. 0237A Ibi vota anhela laborant, hic exhausta deliquium patiuntur. O felix amor, qui continua quadam vicissitudine aut liquescit in ipso, aut quaerens anhelat ad ipsum! Quaesivi, et non inveni illum, inquit: vocavi, et non respondit mihi. Alibi scriptum est hoc, hoc modo: Quaerent me mali, et non invenient: vocabunt, et non exaudiam (Prov. I, 28). Quidnam est hoc quod hoc ipsum tam commune est bonis et malis? Cur indifferenter utrisque te, Jesu bone, subducis? Verum quidem non indifferenter, sed multum differenter. De malis dicitur: Quaerent, et non invenient. Sponsa vero non se inventuram diffidit, sed non invenisse causatur. Quaesivi, et non inveni illum: vocavi, et non respondit mihi.

2. O quoties quaesivi Dominum Jesum meditando, 0237B invocavi orendo: sed nec meditatio effecta est dulcis, nec pinguis oratio! Ideo non inveni illum, nec respondit mihi. Nec inveni illum ipsum, nec sua; sed supra modum dulcia sunt quae respondit mihi. At utinam mihi frequenter respondeat cum vel lego, vel oro! Ita, Jesu bone, responde mihi quantas habeo iniquitates et peccata, scelera mea et delicta mea ostende mihi. Absconde paulisper faciem tuam (Job XIII, 22-24), ut mea mihi foeditas salubriter innotescat vel in meditatione mea, vel in lectione sacrarum Scripturarum. Tunc enim me inveniunt custodes civitatis, doctores sancti, cum meos in eorum scriptis mores invenio. Tunc me inveniunt, cum meos mores et vitia depingunt; percutiunt, 0237C cum discutiunt; vulnerant, cum increpant. Sacti scriptores, ac si quidam custodes civitatis sanctae Jerusalem, quae est Ecclesia, varios animorum investigant affectus, et inveniunt singulorum passiones, bonos mores, et morbum quo quisque laborat: nullius vel cogitatio non invenitur ab illis. Quoties illa lego, quasi inventum me et deprehensum puto. Illa me exhortationum jaculis feriunt, illa vulnerant, dum quod integrum arbitrabar, saucium esse convincunt. Illa simulationis tollunt velamen, ignorantiae vel oblivio is involucrum, falsae pallium gloriae. Illa ac si pallio quodam, sic dissimulationis spoliant operimento, et elationis ornamento. Illa me quodam praesumptae fallaciter gloriae pallio spoliant, dum 0237D conscientiae denudant infirma. Utiliter ergo a custodibus in hunc modum invenior, quamvis 155 dilectum ad votum invenire non queam. Denique jam minus in me in quo glorier, minus in quo qui scam inveniens, amoris in dilectum facilus inardesco.

3. Filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore langueo. Per me non audeo accedere, non hanc familiaritatem mihi praesumo, non sui copiam mihi adhuc Jesus indulget: ideo, filiae Jerusalem, ad vos accedo, vos ambio, vobis causam commendo, committo negotium, nuntiate dilecto. Quasi ignorat, dum dissimulat. Custodes spolient, filiae nuntient, doctores exhortentur, exorent filiae. Filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore langueo. Nuntiate, ingerite: frequens suggestio dilectum inflectet. Jam exuta sum, 0238A jam spoliata sum me ipsa, jam idonea dilecto vestiri. Spoliata et exoccupata mens languet amore, Nuntiate dilecto quia amore langueo. Fratres, si vos increpatorius doctoris se mo tangere specialiter videtur, vestros expresse ferire mores, mentis vestrae nudare vulnera, vel occultatae, vel excaecatae conscientiae tollere pallium; ad incentivum amoris, non ad odii illud invertite fomitem. Cur privatam trahis ad injuriam, quod in commune profertur ad omnes? Forsitan ad te quod dicitur respicit, te tamen nominatim non exprimit. Amoris languorem generalis tibi ministret correctio, non murmuris passionem. Et si nondum dulcis illius amoris desiderio langues, bonum est si interim langues pudore delicti; si langues poenitentia, si timore judicii configuntur 0238B carnes tuae. Convertere in aerumna, tua dum configitur spina: delictum confitere, et operimenti pallium, quo injustitias dissimulanter abscondis, sine ut tibi tollat; noli pertinacius, noli strictius hypocrisis te pallio operire, involvere tegumento. Non convertetur ad te Jesus, nisi simulationis et fallaciae a te fuerit ablatum velamen, quod tibi confusio quaedam et displicendi metus praetexuit. Operuit confusio faciem conscientiae tuae: aufer velamen confusionis, confessionis induere. Nam et Dominus confessionem induit, confessionem non suam, sed tuam. Hoc se ornatum pallio reputat, hoc a te mutuatur: hoc illi pallium trade, quod affectuose tollit quasi pignus amoris, et reconciliationis signum. Tunc incipies amore languere, cum prius poenitentiae 0238C fueris affectibus languida. Tunc te incipient filiae Jerusalem commendare dilecto: tunc coelestes spiritus et animae spirituales congratulantes languorem nuntiabunt amoris.

4. Sed nos ex abundanti super poenitentiae statu versamus hunc locum, cujus tota facies perfectiora quaedam videtur spirare, et ejus consona gratiae, quae sponsae meretur conditione censeri. Quaesivi, inquit, et non inveni illum; vocavi, et non respondit mihi: invenerunt me custodes civitatis. Meditando quaerit, vocat orando: audiendo doctores invenitur, percutitur, vulneratur, exuitur. Et ne quid desit ad cumulum, filiarum Jerusalem, fidelium scilicet animarum, commendatione adjuvatur. Quatuor hic 0238D quaedam adverte, vel in illa, vel circa illam: investigationes, vota, praecepta, et preces. Investigationes meditationis, desiderii vota, praecepta doctorum, et sanctorum al. sociorum> orationes. Annon doctorum praecepta et exhortationes frequenter commode sentiuntur ab his quos et anxia investigatio, et sincera oratio poterat lassare? Nonne pigra vota, verborum saepius stimulis excitantur? Denique quae fervida sunt, his fomitibus efficiuntur ferventiora. Invenerunt me custodes civitatis. Boni et prudentes magistri vago quodam et quasi venatico genere dicendi utuntur, et varios ad mentium status vertunt sermonem, si forte inveniant quem tangant, quem stimulent, quem permoveant, si quis audientium glorietur, et dicat: Invenerunt me custodes civitatis, 0239A percusserunt me, et vulneraverunt me. Quo quis perfectior est, vulneratur facilius, et tener affectus verborum citius sentit aculeos. O felicem animum, ad quem tam sublimia exhortationis jacula veniunt, quem inveniunt suis aptum vulneribus; quando non abeunt retrorsum, auditorum vel duritia, vel stoliditate repulsa! Non sunt passim hujusmodi jacula fundenda, nec in omni multitudine, sed tantum ubi idoneae mentes creduntur inveniri, quas tam excellens doctrina non effugiat. Quasi fulgura sunt haec: summa feriunt, submissa effugiunt; summa inveniunt, summa feriunt.

156 5. Ideo dicit: Invenerunt me custodes civitatis, percusserunt me, vulneraverunt me, tulerunt pallium meum. Tulerunt pallium quo involutus erat 0239B poenaliter Adam, prioris simplicitatis splendore nudatus: tulerunt imaginationum operimenta, quibus impediebatur intrinsecus; pallium figurarum velamen tulerunt, veritatem intulerunt. Revelata, nudata, simplex veritas gignit fervorem amoris. Ideo, filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore langueo. Quandiu non placet, non rapit affectum, non succendit perspecta veritas: quantumlibet sincere se frui quis putet aspectu intelligentiae, velamen patitur, operimentum lippitudinis, obductionis pallium. Cum autem ablatum hoc velamen fuerit, tunc rutilat veritas, tunc scintillat, et succendit amorem; tunc alios ad congratulandum, qui hoc patitur, poterit invitare, dicens: Nuntiate dilecto quia amore langueo. Videte Judaeam, quandiu sub legis operimento 0239C latebat veritas, quandiu caecitatis ipsa tolerabat velamen: metu torpebat, affectu rigido nil poterat dulce sentire, nec vulnerari jaculo charitatis. Cum autem conversa ad Dominum velamen deposuit, cum ablatum hoc illi pallium erat, tunc coepit gloriosae hujus confessionis verbum usurpare: Filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore langueo. Tunc gloriata de novae et insolitae dulcedinis gustu, filias Jerusalem ad gratias agendum invitat, et suo gentis consortes exemplo sollicitat. Audi denique quid tali sollicitatione provocatae respondeant: Qualis est dilectus tuus? et quaeremus eum tecum. Vides quomodo participes fidei hujus et doctrinae fieri gerant in votis. Doce qualis est dilectus tuus, et quaeremus eum tecum. Fac nos tantae consortes gratiae, 0239D ut quaerendi studio amoris incipiamus affectu languere. Sufficiat interpretatione mystica haec perstrinxisse breviter.

6. Jam ad id redeamus, cujus ex occasione in hunc sumus locum dolapsi, dum ablati pallii utilitatem exposuimus. Nam inde est sumpta occasio quod ait: Tulerunt pallium meum. Haereamus adhuc paulum hoc in loco, explicemus hoc pallium. Non est enim simplex pallium, quo etiam sanctae mentes involvuntur. Est enim diplois, id est duplex pallium, fortasse et triplex, et quadruplex. Quot vobis palliorum genera proposuimus? Annon adhuc grave et onerosum satis est pallium animarum cura, et administrandae necessitatis sollicitudo? Propria incommoda 0240A expressius loquar. Novi quid sit hoc pallio premi, quam arentem sortitus sum terram, et ficulneam sterilem. Jam multi elapsi sunt anni, quod venio, immo asto, quaerens fructum inca, et non invenio. Quoties spes nostras elusit, et fefellit operam, exspectationem nostram frustravit? Jure onerosum hoc pallium dico, et eo magis onerosum, quo minus utile. Nam onera sollicitudinis leviora sunt, quae proventuum levat ubertas. Vae mihi, quod invenerunt me custodes civitatis, quod aliquid in me tali dignum onere se invenisse putaverunt! Percusserunt me, vulneraverunt me, tulerunt pallium meum, et plagis impositis abierunt semivivo me relicto. Tulerunt pallium meum, pallium simplicitatis, pallium lucis, amictum laetitiae, ardentis vestimentum affectus. 0240B Quoties solebam hujusmodi palliis totus involvi, foveri in croceis? Nunc autem tota die mente amplector et verso quae Paulus arbitratur ut stercora. Haec dulcia, haec gloriosa mihi pallia tulerunt, onerosa induerunt. Quando haec tollentur a me? quando projiciam haec, si tamen projicere licet? Felix dies, quo hoc exutus et expeditus pallio, liberiore vos ad congratulandum mihi invitabo affectu, filiae Jerusalem; cum vos, quae nihil estis expertae hujusmodi quale nunc deploro, pro renovato in vobis amoris languore gratias referetis. Miser quidem est qui hujusmodi pallio spoliatus, moerore et molestia tabescit, non languet amore. Quae sponsa est, sic spoliata vel officio sollicitudinis, vel usu, non fastidio languet, sed amoris studio. Ideo ipsa alias 0240C ad congaudendum sibi et gratias agendum dilecto exorat.

7. Ecclesia primitiva cum quaereret Christum in Judaea, repulsam passa, non invento ei loco in eis, non invento ibi Jesu, transivit ad Gentes: quaesivit in eis, vocavit, et in multis non invenit, non accepit responsum, 157 nisi mortis responsum. Denique a principibus hujus mundi, quasi custodibus civitatis, quomodo vulnerati, spoliati bonis, laniati corpore, carnis suae exuti pallio in initiis martyres nostri? Inter tanta et tot flumina et gurgites tormentorum non est in eis exstincta charitas, sed magis augmento quodam languebant amoris. Jucundum plane videtur, ex praesenti occasione verbi, martyrum inter tot vexationum et mortis genera charitatem 0240D indefessam recolere; quomodo passiones corporis passione intrinseca temperabant amoris. Nam si ad illos hunc locum referas, non est querelae, sed gloriae vox ista, qua dicunt: Percusserunt me, vulneraverunt me, tulerunt pallium meum custodes murorum. Eo modo nos oportet non aegre ferre si quando nos spoliant vel molestae sollicitudinis, vel non bonae aut periculosae actionis, quo stricte involvimur, pallio, custodes murorum. Jecit Elias pallium dum raperetur (IV Reg. II, 13): fugit Joseph dum teneretur (Gen. XXXIX, 12): sponsa tulit dum tolleretur. Speculi et imaginis velamen projecit Elias raptus ad faciem. Mundi ornamenta velut magna onera fugit Joseph sentiens fomitem. Sollicitudine 0241A exuta, dilecti liberius captat sponsa favorem. Imaginatione quasi velamine tenetur intellectus, ne sinceram contempletur veritatem. Honorum et dignitatum affectus obvolvitur pallio, ne libere pergat in ea quae Dei sunt. Sollicitudo omnem in anima laetitiam obnubilat, imaginatio obscurat, honor tentat. In primo tenebrae, in secundo illecebrae, in tertio labor. In primo caligo, in secundo cupiditas, in tertio cura. Tulerunt pallium meum custodes murorum. Boni custodes: bene norunt cui curarum impedimenta tollant, quam exonerent animam, et ad deliciandum cum dilecto suo reddant expeditam ad delectandum et ad quaerendum. Nam frequenter elabitur, nec quaeri potest nisi expedito affectu. Norunt ergo boni custodes cui parcant ab oneribus et 0241B actionum angustiis molestiisque, ut expeditius in occursum amplexumque properent verbi, cui pallium persuasionibus auferant suis. Exui me, inquit, tunica mea (Cant. V, 3).

8. Hoc quidem in anterioribus, nunc autem dicit: Tulerunt pallium meum. Nudae et purae se simplicitatis innotescit, et libero affectu in amoris negotiis. Tulerunt pallium meum, quodam modo dicentes: Quid compedita curis quaeris dilectum? quid istis te convolvis molestiis? Si non penitus deponis officium, cur non sollicitudines ad horam saltem seponis? Non detractamus studiis, sed instantiae volumus detrahas. Noli nimietatem quaestus necessitatis verbo praetexere. Quid bonum in te sinis ingenium terrenis 0241C obrui? quid illos aemularis qui, in honoribus positi, jumentis comparantur, terrenis inhiant, terrena mandunt, studio ruminant, vorant affectu, ponuntur in sublimi, sed volutantur in limo? Noli aemulari in istis vehementibus; nec zelaveris hanc facientes iniquitatem. An non iniquitas et inaequalitas multa, ad transitoria intensum impendere animum, ad aeterna remissum? Quid quod non semper intendunt negotiis? Quid quod quidam sub obtentu providentiae necessitatis, et ab opere manuum, et a meditatione ac studio scrutandae veritatis excusant se; plus dant negotiationi quam quieti; plus scurrilitati verborum quam Scripturae sacrae collationi; plus otio quam operi? Fratrum officinas circumeunt et cellas, otiose, curiose, verbose. Noli aemulari in sic 0241D negotiantibus, nec in sic otiantibus. Otia, vel oblata, vel parata, in usum amoris, in sapientiae meditationem, in dilecti vel quaerendi studium, vel inventi complexum tota converte. His et hujusmodi hortamentis tulerunt pallium meum custodes murorum. Custodes isti sunt de quibus ait Isaias: Super muros Jerusalem custodes constitui, tota die et tota nocte non tacebunt (Isa. LXII, 6). Sed nos jam hic taceamus; taceamus a sermone hoc, orationum et laudum debita solventes, ore aliquando tacituri, animo semper reddentes solemnia laudum Domino Jesu regi et sponso coelesti per infinita saecula saeculorum. Amen.

158 SERMO XLVI. Adjuro vos, filiae Jerusalem, si inveneritis dilectum, ut annuntietis ei quia amore langueo, etc. (Cant. V, 8.)0242A

1. Ordo conveniens. Post exhortationem doctorum, orationum a sodalibus suffragia videtur rogare; nec simpliciter rogare, sed cum obsecrationis obtestatione: Adjuro vos, filiae Jerusalem, si inveneritis dilectum, ut annuntietis ei quia amore langueo. Adjuratio vehementiam precandi manifestat. Anxia vota suis nesciunt esse contenta meritis: ideo alienae precis mendicant suffragia. Perfecta humilitas de meritis semper alienis praesumit. Adjuro vos, inquit, filiae Jerusalem, si inveneritis dilectum. Conditio ista non dubitantis est, sed temperamentum rogantis: 0242B ac si dicat, si inveneritis; hoc est cum inveneritis: conditionaliter suspendo, non ambigens de inventione vestra, sed magis consulens verecundiae. Nam sub conditione ancipiti haec vobis dici temperantius auditis, quam si dicatur praecise, Cum inveneritis. Non veretur ne suspensivam rogationem ad injuriam trahant: novit verecundiam filiarum Jerusalem, novit humilem spiritum, et quod tenerum pudorem plus laederet praecisa definitio, quam suspensa conditio. Si, inquit, inveneritis. Dico, si inveneritis; non dico, Cum inveneritis. Illud dico, sed istud intelligo. De meo affectu dubitatio ista non prodit, sed affectui vestro et humillimae existimationi de vobis ipsis morem gero. Si inveneritis, hoc est cum inveneritis, mementote mei, cum bene 0242C vobis fuerit: tunc mementote mei, ut suggeratis, ut annuntietis dilecto. Non oportet in hujus loci disputatione morari: ad mores vestros, fratres, vos mitto.

2. Recolite qualiter ab invicem, quam humili affectu, quanta votorum instantia, et cum adjuratione, orationum mendicatis solatia: non quod omnes auderetis petere nuntiari de vobis quod sitis amore languentes; alium soletis invicem languorem deplorare, non gloriari de isto. Et si potest quis ad horam gloriari, non expedit quidem, ne forte immissione inanis gloriae gloria vestra nihil sit. Sunt tamen nonnulli, qui et conversationis indicio, et oris officio, divini in se languorem amoris occultare non possunt. Concepta vota non potest non 0242D aliquando amantis os parturire. Nam ad aliorum consolationem verbum latenter elicit spiritus interiora replens, infusae gratiae copiam eructat. Denique et in hoc loco sponsa non loquitu, sed Spiritus est qui loquitur in illa. In collationibus sanctis suspiria, singultus de imis prodeuntes praecordiis, crebri gemitus, nonne sunt quaedam eructationes spiritus et conceptae gratiae? Talibus indiciis nonne se prodit languor amoris? Non est occultatus languor, quando gemitus non est absconditus. Ipse se prodit languor, cum haec producit indicia. Quid ergo percepta signa? nonne quamdam admirationis vim habent, ut eos qui haec deprehendunt, ad congratulationis permoveant affectum? Etiamsi sermo sileat, conversationis piae sanctitas rogat. Commendari 0243A vult, dum se quibusdam prodit indiciis. Quid enim? cum in aliquo coelestem hunc deprehendero amorem, non me quasi adjuratum putem, ut propensas pro eo gratias agam? Num commendabo precibus piis conceptum languorem, quem gemitus altus prodit? Durus ego si non tam sanctam et divinam in fratribus passionem qua possum orationis instantia foveam, supplicatione commendem, replicem et annuntiem dilecto, si copia detur. Quid tu, qui fratrum mavis vitia numerare quam virtutes, damna quam dona, condemnare quam commendare? Si te ad commendationem adjuratum non sentias, non es jam Jerusalem filia, sed filia Babylonis. Filia Babylonis misera, quis retribuet tibi retributionem istam? retribuetur enim tibi. Dedisce Babylonis filia esse, 0243B barbaros depone mores. Desine in sanctis numerare magis detrimenta quam lucra. Sufficiat tibi vel numerandi malitia. Noli saltem foris nuntiare noli praedicare sodalibus tuis. Nam sodales sponsi aurem non accommodant, si deroges sponsae. Ipse sponsus aegre audit injurias dilectae. Cuicunque dicis, illi dicis; auris enim zeli audit omnia (Sap. I, 10). Temerarium est dilectam condemnare 159 dilecto: bona sibi mavult nuntiari de sponsa, et commendationi promptius aurem praebet.

3. Novit hoc sponsa: ideo dicit, Adjuro vos, filiae Jerusalem, si inveneritis dilectum, ut annuntietis ei quia amore langueo. Ut annuntie is, inquit. Annuntiatio peccationis tenet effectum. Humanum recogitate morem in rogando. Nonne apud miseratorem 0243C alicujus commemorare miseriam, ipsum rogare est? Efficax precatio est modesta suggestio, oppressi infirma exponere, fortunae infelicitatem, insolentiam hostium. Haec, inquam, exponere in aure potentis, quid aliud est quam ipsum verecunda quadam prece ad auxiliandum inflectere? Quot in locis apud Psalmistam hunc precis modum invenies? In Evangelio inquit Maria ad Jesum: Vinum non habent (Joan. II, 3). Non precatur Dominum, nec imperat Filio, defectum vini tantum nuntiasse contenta. Cum beneficis et ad liberalitatem propensis ita agendum est. Non est enim gratia violenter exprimenda, sed proponenda occasio. Commenda sponsam sponso, dotes ejus enumera. Nonne hoc est ejus inflammare 0243D concupiscentiam, stimulos adhibere? Nuntiate dilecto. Hoc nuntiare, ipsum provocare est ad rependendam vicem, ad refocillandum amore languentem. Ipse consolationes disponit in corde suo, sed nostris exspectat precibus compelli. Quod facit, faciet citius nobis pulsantibus, fortasse et uberius. Dilatio haec cruciatum mihi parit sed consolat onis parturit cumulum. Multiplicatis praecibus, exspectata solatia uberius refundet. Nuntiate dilecto quia amore langueo. Vos nuntiate quibus patet ad dilectum familiaris accessus. Vos nuntiate, quae estis expertae quanta sit amatori virtus languoris, quam sit fortis ut mors dilectio, quam sit ut infirnus aemulatio dura. Adjuro vos ut annuntietis dilecto quia amore langueo. Narrate et annuntiate, et exaudiet vocem 0244A vestram, ut refoveat vota mea. Annuntiate quia amore langueo. Non languet amor, sed languet amans. Ubi viget amor, ibi viget languor, si absit quod amatur. Quis est Irie languor, nisi affectio quaedam de absente dilecto, amantem conficiens?

4. Amor vehemens patientis simul afficit et carnem et mentem. Illius exstinguit lasciviam; hujus et laetitiam praestringit: carnis exstinguit motus; mentis hilaritatem praestringit quodam tristi affectu, et desiderio absentis dilecti. Langueo caro, dum ejus languidior et remissior motus efficitur: languet animus, dum aestuantis voti nimietate conficitur: Carnis languor est motus ejus, vel nullus, vel perexiguus: animae languor est motus ejus nimius. Nonne eo ipso caro conficitur, quo mens, abstracta 0244B ab ejus amore, in alia quaedam avertitur? Carnis motus non sentitur, dum animus vehementior factus vix sustinetur. Aliquoties quidem nec sustineri potest, quando nimius exaestuans amor patientis animi vires exhaurit. Quae est enim humanae mentis fortitudo ut sustineat, cum eam ille coelestis amor sponsi impatienter exagitat? Liquefactus in hac exercitatione se fugit animus, amoris violentiam ferre non valens. Sic enim in consumpta materia et jam deficiente, languidiora redduntur ignis incendia. Et Deus noster ignis consumens est (Deut. IV, 24). Sentit omnino vim sermonis hujus qui vehementiori languet affectu, in meditatione Dei sui delectatus, et exercitatus, et deficiens. O potens et praepotens passio 0244C charitatis! si non temperatur, non toleratur. Jure potens, quae animum quem possederit sui ipsius efficit impotem. Cum semel fuerit accensa in mente, afflugit a fine usque ad finem fortiter: facit ad quod venit, et prosperatur, et crescit, nec deficit donec deficientem reddiderit animam. Sicut enim hic corporalis languor non est semper aequalis vehementiae, sed est aliquoties ejus intensior passio; sic et amoris affectio, etsi jugi desiderio se tendit in dilectum, aliquando quidem intentioribus votis exaestuat, hora orationis maxime. Tunc quidem languet amans, quia spiritus vehemens pertransit in illo, et non subsistit. In exitu horae illius dicere potest: Filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore liquesco. Ante hanc horam languor est, sed in exitu ejus in liquefactionem 0244D vertitur languor. Ideo cum tu oras, non sinas animum fluctuare, non declinare ad alia; ut, cum felici fuerit hac passione tactus, ad illam se stringat, donec plenius inficiatur, et percurratur, et consumatur. 160 Non enim desinet quousque totum percurrat et ebibat hominis spiritum. Sic vir desideriorum elanguit Daniel ex visione coelesti, ut nihil virium remaneret in ipso (Dan. X, 1-11). Cum pertransiesit illa vehemens passio, ad tolerabiliorem quemdam et humanum magis languorem sponsa redit, qui ei continuus est, quia tam concitatus non est. Hic plane etsi non deficit, tabescit tamen a sentis amore dilecti. Bonus hic languor, per quem carnalis affectus se languide movet. Aliud est si impetus carnis fortiter surgens, fortiore superveniente 0245A reprimitur: aliud, si languens et quasi exspirans moribundo pulsu molliter tentat.

5. Sentio adhuc alios quosdam languores molestos, omnes utiles tamen: languorem timoris, languorem taedii, languorem tristitiae. Quidni censumar timore et moerore prae conscientia nequiter transactae vitae; timore pro facilitate lapsus vitae inter laqueos agendae, vitae taedio, in imagine pertranseuntis vitae? Universa enim vanitas omnis homo vivens (Psal. XXXVIII, 7, 6). Utinam tibi, Domine, aliquae filiae Jerusalem nuntient languores meos, si qui sunt in me qui commendari tibi digni sint! Nam multi sunt in me indigentes curari. O me felicem, si aliquis centurio coelestis dicat tibi: Domine, puer meus jacet paralyticus in domo, et male torquetur! Utinam, 0245B Domine, statim respondeas: Ego veniam, et curabo eum! Dic, Domine, verbo, et sanabor. Verbo enim ades, quia Verbum es. Magna curationis virtus in Verbo, et quod tu es, Domine, et quod a te per tuos est. Sensit hoc centurio qui dixit: Domine, dic tantum verbo, et sanabitur puer meus (Matth. VIII, 6-8). Sed vacuus est tamen omnis sermo docentis, si tu, Domine, intus non loquaris. Dic verbo, et sanabitur languor meus; forte et generabitur in me languor te loquente, ut et ego dicere audeam: Filiae Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore langueo. Bonus uterque languor, sive vehemens et concitatus, sive hic continuus et temperatus: nisi quod in eo iste continuus non est, quod frequenter revertitur ad ipsum, propter incontinentiam ardentis desiderii excrescens, et 0245C non se compescens. Non convertitur donec deficiat iterum. Si ad horam diligis, et post horam desistis, non est amor: si diligis, et ex amore absentis dilecti non tabescis, non est languor. Ut ergo amor languor sit, habeat utrumque, et continuationem, et confectionem. Nuntiate, inquit, dilectio quia amore langueo. Qui in infirmitatibus sunt, languores nuntiari volunt medico; quae dilectionis sunt, amico: illi quidem, ut curentur, isti autem ut recreentur. Aemulamini, fratres, meliorem hunc languorem, quem sicut absentantis se dilecti desiderium creat, sic se praesentantis delectatio recreat Domini Jesu, sponsi Ecclesiae et animae sanctae, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLVII. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, etc. (Cant. V, 9.)0245D

1. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? qualis est dilectus tuus, quoniam sic adjurasti nos? Magno profusae videntur affectu interrogationes istae tam vehementes. Arbitror in filiabus Jerusalem ex confabulatione sponsae languentis similem languorem aut creatum ut sit, aut excitatum ut auctior sit. Et in sequentibus dicunt: Quo abiit dilectus tuus? et quaeremus cum tecum (Cantic. V, 17). Quasi dicant: Quaeremus tecum, sed et nobis quaeremus, illo tecum frui volentes. Denique non dicunt: Quaeremus tibi; sed, quaeremus tecum, participium inventionis beatae optantes et sibi. Magna utrimque humilitas, et in sponsa, et in filiabus Jerusalem. 0246A Illa se rogat commendari sponso: istae se instrui rogant de sponso; nec simpliciter: sed illa, cum adjuratione; hae, cum ingeminatione. Non est enim leviter rogantis, vel quod illa adjurat, vel quod istae ingeminant. Qualis est, inquiunt, dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? qualis est dilectus tuus ex dilecto, quoniam sic adjurasti nos? Utiliter adjuratae sunt, quae sic animatae sunt. Non est exigua sanctae collationis utilitas. Verbum est, et quo charitatis languor generatur, et quo infirmitatis curatur. Novit Centurio vim medendi efficacem in verbo; ideo dicit: Dic tantum verbo (Matth. VIII, 8).

161 2. Bonum est si dicantur verba, sed nihilominus bonum est si scribantur verba. Volat enim irrevocabile verbum, nisi scripto legitur. Scriptura 0246B verbum et stabile facit, et visibile; mandatum paginae reposcetur cum voles. Bonus depositarius est liber, integre quod acceperit resignans: cum voles sumes, ubi voles leges, quandiu voles moraberis. Scriptura memoriae reparatrix est, quia verbi repraesentatrix est. Tuto verbi medicamenta illic condis; servantur enim illaesa. Si verbum medendi vim habet cum dicitur, cur non habet cum legitur? Si bona curatio cum dicis; cur non bona, cum legis? Non curetur hoc modo languor meus. Hoc est dicere: Qui primo audit, verbi utilitatem capiat, ad posteros et longe positos non pertingat: ubi primo sonat, ibi suffocetur: exhauriatur omnis ejus commoditas auditu primo, aeterno prematur silentio. Non iterum cadat in terram bonam ut fructum faciat. Hoc medicamentum 0246C qui primus acceperit, convalescat aeger; virtutem ejus post illum persentiat nullus. In piscina illa post aquae motum sanabatur unus, sed in uno illo signata est charitas, non singularitas. Post primum curatum non est dictum de piscina illa: Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea; aquae salutaris nec vestigium maneat. Bonus aquae motus, disputatio et exagitatio sacrae paginae. Bene enim movetur, cum prudenti ventilatione ad spiritualem promovetur intellectum: bene enim movetur, cum ejus discussione auditor promovetur. Sicut medicamentum, sic et cibus est verbum. Et quomodo dicitis, cibus quem vos operamini pereat, non permaneat? Sed tamen non est passim omnibus haec permittenda licentia; nec aquae motus sanabat, 0246D nisi cum angelus descendens tempore suo movisset eam (Joan. V, 2-4). Ille utique angelus, cujus labia custodiunt scientiam, ex cujus ore est exquirenda legis scientia. Ergo (quod quidem fatendum est) magna texendi verbi salutaris utilitas: sed, cum alicui hoc opus permittitur, vel magis cum exigitur ab eo. Ideo non videtur nostrorum redarguenda cautela majorum (quae superabundans non nocet), quae generaliter imponit silentium: ne aliquibus utiliter indulta licentia, aliis praesumptionis temerariae scandalum fiat; simul ne quis, dum in onere sibi non imposito occupatur, otietur ab imposito.

3. Et, ut revertamur ad propositum, multum excitatae et animatae sunt ex collocutione et adjuratione 0247A sponsae filiae Jerusalem. Quomodo non animentur ad rogandum de pulchritudine ipsius, pro cujus amore sponsam languentem et fere exanimatam vident? Deprehensus in sponsa languor amoris, in hanc illas quaerendi curiositatem protraxit. Videntes enim in sponsa amorem esse vehementem, causas et irritamenta tanti affectus arbitrantur in sponso. Affectuose quaerunt qualis sit in sponso pulchritudo, de quo non possunt non praesumere quin admirabiliter pulcher sit, et sponsae pulchritudinem in argumentum assumunt pulcherrimi sponsi. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? Pulcherrima mulierum Ecclesia est, quae singularum animarum pulchritudo est. Pulcherrima est, in qua omnis pulchritudo est, et deformitas 0247B non inest. Denique et qua ex parte de Ecclesia sunt, deformes non sunt. Si quibus videtur inesse deformitas, etsi aliquibus membris ejus ad horam respergitur deformis macula, non tamen imputatur dum non immoratur. Fortasse plus accipit pulchritudinis post maculam detersa, quam deformitatis contraxit subito respersa. Bene itaque pulcherrima, et omnem pulchitudinem habens, et omni foeditate carens. Sed et multae fideles et spirituales animae in eo pulcherrimae sunt, quod aut per sanctam conversationem maculam non admittunt; aut per sollicitam et sinceram confessionem subinde diluunt. Pulcherrima est quodam modo, non omnes alias excellens, sed non excedens. Quasi excessus non est, ubi citus regressus est. Pulcherrima ergo est, decorem et confessionem 0247C induens, amicta lumine sicut vestimento. Pulcherrima est, quae vel ipsum lumen est, vel amicta lumine: per confessionem amicata lamine, per conversationem existendo lumen ipsum.

4. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? qualis est dilectus tuus? Non vacat multo affectu 162 haec ingeminatio, nec mysterio vacat. Quod si ita dixisset: Qualis est dilectus tuus ex dilecta? sicut dicit: Qualis est dilectus tuus ex dilecto? nemo ambigeret quin alterum referendum esset ad eam generationem quae est ex Patre; alterum, ad eam quae est ex Matre. In utraque enim mirabilis est et concupiscibilis nimis, sed ex conjunctione mirabilior multo. Naturarum duarum alterutram, aut cum 0247D Patre habet, aut cum Matre communem. Conjunctio ista propria est ipsi. Personalis ejus proprietas communiter consideratur in istis, quia integraliter conficitur ex istis. Constat enim ex duabus naturis; sed nihilominus constat in daubus illis: ex conjunctis constat, et in singulis constat. Ex conjunctis, et non in singulis, constat proprietatis ejus integritas, per quam simul distat et a Patre et a Matre. Non enim alterutro, sed in copulatis distat ab utroque, et a quolibet qui non est ipse. In singulis, et non in copulatis, consistit naturalis ejus essentialitas secundum quid: et simpliciter et per se Deus est, sicut et Pater; et simpliciter, et per se homo, sicut et Mater. Non est ex parte et secundum quid Deus, nec est ex parte et secundum quid 0248A homo: ideo totus dictus est Deus, et totus dictus est homo: non totum quod ipsius est, sed quod ipse totus: nec quasi in omni parte sit Deus, et in omni parte homo; sed quia non est pro parte Deus; et pro parte homo. Quod ergo dicitur totus Deus et totus homo, magis partes excludit quam colligit, essentialem simplicitatem in utraque natura inducens: non quod utraque essentia simplex sit, sed quod ipse simpliciter est utraque. Propter quod et habitu inventus dictus est ut homo (Philipp. II, 7); quia, cum non sit connaturalis divinitati humanitas, per susceptionem tamen in persona Jesu quasi habitu quodam est vestiens et cooperiens eam. Non est divinae naturae humana natura connaturalis, sed tantum personae ipsius Jesu, quae humanae naturae 0248B propria sunt, naturaliter insunt. Sic est in natura hominis, quod naturaliter est homo, verus homo, et vere homo: verus homo propter veritatem animae et humanae carnis: vere homo, quia vere constans ex anima humana et carne; ex veris constans, et vere constans, non tantum veras habens, et vere habens partes humanitatis, sed vere etiam existens ex ipsis. Naturales habens, et naturaliter habens, sicut naturaliter Deus, sic et naturaliter, et non tantum habitu homo. Jure ergo sicut in veritate divinae dicitur exstare naturae Jesus, sed fort. sic> in veritate humanae naturae creditur, utrasque naturas habens, et naturaliter.

5. Ideo filiae Jerusalem distincte quaerunt qualis 0248C sit secundum utramque generationem, de ipsius optantes natura doceri. Qualis est dilectus tuus ex dilecto? qualis est dilectus tuus? In nativitate divina est dilectus ex dilecto, in nativitate humana factus est dilectus ex dilecta: nisi quod non tam est ipse dilectus ex Matre, quam ipsa est effecta dilecta per ipsum. Totum habet quod habet dilectus ex dilecto, sed non totum a dilecta; magis autem totum habet, quod habet ipsa, ab ipso. Ideo cum primum rogant filiae Jerusalem, Qualis est dilectus tuus ex dilecto? Non similiter adjungunt, Qualis est dilectus tuus ex dilecta? sed simpliciter, Qualis est dilectus tuus? Quod ibi supra capacitatis suae vires vota porrigunt, corrigunt incontinenti ad humaniorem quaestionem et magis modestam se convertentes. Possumus autem 0248D utroque sensu hoc intelligere, ut aut interrogatio propter geminam in Jesu naturam accipiatur congeminata, aut illa prior quasi incapabilis hac sequenti sit revocata, ac si dicant: Qualis est dilectus tuus ex dilecto, o pulcherrima mulierum? Hujus te fidei veritas, quam tenes de generatione dilecti de dilecto, inter omnes omnium professores sectarum te pulcherrimam facit. Ista fides te mundat, ista venustat, qua dilectum tuum dilecto, ex quo est, aequalem defendis. Talis est qualis ipse a quo est. Mira aequalitas, et mira qualitas. Aequalitas illa identitatem valet, qualitas substantialitatem. Si essent duae naturae, utraque summa, una in Patre, in Filio alia; esset quidem aequalitas, non esset identitas: sed aequalem sibi aliam divina natura non admittit. 0249A Una numero in utroque est qualitas, et substantialis qualitas, imo substantia qualitas. Ideo Filium, qualis est Pater, talem esse, est id ipsum quod Pater est esse 163. Qualis Pater est, talis et Filius: et ipsa qualitas est uterque, consubstantialis est illi, et eadem est cum illo substantia. Substantia non tantum subsistere conferens, sed et ipsa subsistens, vivens, potens, intelligens.

6. Talem praedicas dilectum tuum ex dilecto, talem definis. Si fieri potest, hujus fidei nobis rationem edissere, et sufficit nobis. Ostende nobis Patrem, et sufficit nobis. Quomodo sciemus qualis est dilectus tuus ex dilecto, si non edoces qualis est dilectus, ex quo est? Sed non est hoc aut hujus temporis, aut hujus capacitatis nostrae: sed sufficit credere 0249B quia talis est qualis est Pater. Quamvis non sufficimus comprehendere quae illa qualitas est, doce qualis secundum humanitatem est, secundum quam dilectus est ex dilecta. Doce et dic qualis est dilectus tuus. Delectat nos de ipso jam audita reaudire. Replica nobis quae de dilecto tuo vel credi debent, vel capi valent. Utraque audita nos vehementer delectant: et quae incapabilia nobis sunt, nos tamen capiunt illa; eo ipso admirationis et amoris aestu captae sumus, quae te sic captam, sic arreptam, sic aestuantem videmus. O qualis est, o quam amabilis est dilectus tuus! cujus in te semper amor capit augmenta, qui tibi sit semper de dilecto dilectus, imo de dilectissimo semper dilectior: cujus te facit amor pulchram, experientia avidam, aviditas 0249C anxiam. Anxii est enim et affectus votivi quod sic adjuras nos. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, quoniam sic adjurasti nos? Quam pulcher est, qui in te foedum nihil esse sustinet, ideoque te pulcherrimam effecit mulierum! quam amabilis et gratiosus, sine quo nec ad horam esse sustines, propter quem sic adjuras nos!

7. Rogo vos, filiae Jerusalem, filiae hujus terrestris Jerusalem, cur non has ad Ecclesiam interrogationes ingeminatis? cur hanc utramque nativitatem in Christo, quem detractatis credere, dissimulatis addiscere? Cur vos non sentitis adjuratas ab Ecclesia, prolatis contra vos Scripturae vestrae cum fide testimoniis, collatis in fide spirituum gratiis, perlatis pro fide passionum martyriis? cur 0249D non vos quasi adjuratas sentitis ab Ecclesia aptioribus, quas frequentat, caeremoniis; acutioribus, quas tractat, sententiis; altioribus, quae exspectat, praemiis; arctioribus, quibus sese instituit, votis? Disciplina restrictior, doctrina instructior, expeditior ritus, eminentior virtus tibi poterant zelum generare, provocare affectum, et ad movendam aemulationem adjurationis habere vim. Sed veniet tempus (nondum est enim) cum conversis vobis ad Dominum, auferetur ignorantiae et dissimulationis velamen. Tunc quasi sensibiles effectae, accepto Domini spiritu, adjurationum istarum sentietis virtutem: tunc, in sanctam expergefactae curiositatem, avide has interrogationes frequentabitis, dicendo, Qualis est dilectus tuus ex dilecto o pulcherrima mulierum? 0250A qualis est dilectus tuus, quoniam sic adjurasti nos? Judaeorum, fratres mei, nondum tempus advenit, nostrum autem semper paratum est. Ideo omissis frivolis et fraudulentis sermonibus, hujusmodi admirationum, vel interrogationum commercia celebremus in conventibus nostris.

8. Utinam vos tales sitis filiae, quae talia dogmata desideretis audire! utinam et ego talis sim sponsa, a qua valeatis paratae talia petere! O beata vere mater quae sibi dici audire meretur: O pulcherrima mulierum! Beata plane, si pulchritudinem tantam integram servet. Candidiores, inquit, Nazaraei ejus nive: nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores. Denigrata est super carbones facies eorum. Magna certe collaudatio, sed misera 0250B commutatio. Candor nivis, lactis nitor, rubor eboris, puritas et pulchritudo sapphiri, carbonis obducuntur nigredine. Denigrata est super carbones facies eorum, et non sunt cogniti in plateis. Non sunt utique pro Nazaraeis cogniti jam in plateis. Silebo de aliis. Ordinis nostri cernite viros, quam admirabile erat nomen eorum in universa terra. In initiis, quando vix erant visi in plateis, statim cogniti pro sanctitatis signo erant in eis. Nunc autem nullo religionis discrimine, nullo privilegio conversationis, aut nullo aut praetenui distincti et signati sunt a caeteris. Ideo non sunt cogniti quasi Nazaraei in plateis. Frequentia platearum decolorat Nazaraeos, 164 et peregrinam speciem inducit. Mutatus est color optimus; dispersi sunt lapides sanctuarii in 0250C capite omnium platearum (Thren. IV, 7, 8, 1): ideo non sunt agniti in plateis. Non agnoscitur in eis nativus candor, non nitor, non rubor, non pulchritudo. Quidquid enim ista significent, pulchritudinem magnam depingunt. Ideo non sunt cogniti in plateis. Hi Nazaraeorum colores sunt, hi sponsae etiam et sponsi sunt. Nam et sponsa hoc in loco loquitur et dicit: Dilectus meus candidus et rubicundus. Talis est Nazaraeus noster, cui assimilatur Nazaraeorum color, assimilatur et sponsae color. Illa enim Nazaraea est, Domino se Jesu Nazaraeo devovens et desponsans: quam cum talem invenerimus, collaudemus pulchritudinem ejus, consulamus peritiam. Qualis est dilectus tuus ex dilecto, 0250D o pulcherrima mulierum? qualis est dilectus tuus, quoniam sic adjurasti nos? Sed jam ipsa dilecti sui laudes retexat Domini Jesu, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XLVIII. Dilectus meus candidus et rubicundus, etc. (Cant. V, 10.)

1. Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex millibus. Studium quaerendi dilectum intermittit ad tempus, sed ad tempus modicum, ut filias instruat. Delectabilia necessariis interrumpit; nec tamen sine dilectione est quod sponsi memoriter recenset praeconia. Dulces enim faucibus sponsae laudes sunt sponsi. Pia mater et sponsa prudens filias informat, commendat dilectum. Jure prudens, tam parata et tam profusa habens quae eloquatur de 0251A sponso. Diligenter illi singula ipsius et notata sunt, et recogitata sunt, quae tam in promptu sunt. Trabunt singula affectum ejus, quae memoriae tam tenaciter haerent. Color, caput, comae, oculi, genae, labia, manus, venter, crura, pes, guttur, omnia haec figurate describuntur in laude sponsi. Et quasi in clausula et brevi capitulo totum concludens, Totus, inquit, desiderabilis: utque in his amoris sui parata alimenta edoceat, Talis est, ait, dilectus meus, et ipse est amicus meus. Vid te in his omnibus doctrinam sponsae, videte devotionem, videte diligentiam, vel quaerendo dilectum, vel instruendo filias, vel recolendo laudes ipsius. Obnixe adjurat, parate respondet, figurat ornate, distincte partitur, succincte pertransit, summatim stringit, et nescio an 0251B sufficienter exprimit. Scio quidem quod affectuose concludit: Talis est dilectus meus, et ipse est amicus meus. Laudum istarum magnus ambitus, et magnus plane amorlaudantis.

2. Jam singulos laudis hujus articulos revolvamus. Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex millibus. Singularis mistura est colorum, qui in sola persona Domini Jesu operatione divina convenerunt in unum, nec sic ut sint unus, sed ut sint in uno. O gratiosus sponsus et amabilis valde in quo generatio divina candet, et rubet humana! Ipse est enim candor lucis aeternae (Sap. VII, 26): ipse, etsi non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, de sanguine tamen Matris natus 0251C est, et nihil in eo ruboris ilius de quo sit Isaias: Si fuerint peccata vestra rubra sicut verniculus, velut lana alba erunt (Isa. I, 18). Non sibi conveniunt, non se patiuntur lanae albedo, et rubor vermiculi. Alius est quidam rubor, qui invenitur simul cum 0252A candore in vestimento Jesu. Quare, inquit, Isaias, rubrum est vestimentum tuum? (Isai. LXIII, 2.) Vestimentum Domini Jesu natura virgineae generationis, candens munditia et innocentia sanctitatis, multo decentius colore passionis voluntariae in credentium rubet affectibus. Qualis rubor, qui dealbandi non caret affectu? Laverunt, inquit, stolas suas, et candidas fecerunt in sanguine Agni (Apoc. VII, 14).

3. Rubor hic in Jesu meo candorem invenit, non fecit: in nobis facit, non invenit. Rubor hic cruentae nativitatis et propriae iniquitatis superinductus colore, ruborem ejus in candorem convertit, fide corda mundans. Justificati enim sumus per fidem in sanguine Jesu. Bene tibi rubet pro te cruor effusus, 0252B si in animo tuo vicissitudinis accendit affectum. Bene tibi rubet, si tibi rutilat in effuso sanguine pro te nimia charitas Dei. Sic enim dilexit sponsam 165 suam Jesus, ut lavaret eam in sanguine suo. Flammea est charitas, haec mihi Dominum Jesum rubicundum facit. In eo mihi et veritas candet et rubet charitas. Dilectus, inquit, meus candidus et rubicundus. Quidni candidus? Deus enim lux est, et in eo tenebrae non sunt ullae. Quidni rubicundus? Deus enim ignis est, et ipse ignem venit mittere in terram. Si tibi ministrat intelligentiae lucem, candidus est tibi: sed si non animum accendit ad amorem, non eum sentis rubicundum. In se ipso utrumque est; sed tibi non est, nisi eum eorum in te sentis effectum. Si sponsa es, aemulare misturam gemini 0252C coloris hujus a sponse tuo, ut similiter candida et rubicunda eis, id est sincera et succensa. Nam ipse sicut serenandi, ita et succendendi vim habet. Qui approximat illi, approximat igni.

Finis sermonum Gilleberti abbatis in Cantica, quos morte similiter praeventus absolvere non potuit.